Nederland en België zijn samen de huidige M-fregatten aan het vervangen. Beide landen zullen ieder twee ASW-Fregatten krijgen. De bedoeling was dat deze schepen identiek zouden zijn, maar er komt nu toch een (voorlopig) verschil: de Belgische schepen zullen niet met zestien lanceercellen voor raketten worden uitgerust, maar met acht. Dat maakte de Belgische minister van Defensie Ludevine Dedonder vandaag bekend.
Een van de keuzes die België heeft genomen om toch de fregatten te kunnen betalen. (Beeld: DMO, aanpassing: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Vandaag gaf de Belgische minister van landsverdediging antwoord op (een deel van de) vragen van Kamerleden Peter Buysrogge en Jasper Pillen over de ASWF'en. Pillen (Open VLD) had van verschillende bronnen gehoord dat er "meer en meer een verschil begint te komen van enerzijds het Nederlandse en anderzijds het Belgische team".
De minister ging daar niet specifiek op in, maar verklaarde wel dat er tot een "aantal compromissen" was besloten en dat deze keuzes geen "impact hebben gehad op de goede relaties binnen de samenwerking tussen Nederland en België".
Hoewel Dedonder dus sprak over "een aantal compromissen" en even later bekend maakte dat België had besloten tot "een aantal provisions for", noemde zij slechts een voorbeeld van een bezuiniging op de Belgische bestelling: de verticale lanceerinrichting.
Zoals bekend zullen de fregatten in het voorste deel van het schip ('de bak') diverse wapensystemen krijgen. Achter het 76mm Sovraponte-kanon is ruimte voor twee Mk41 verticale lanceerinrichtingen. Een Mk41 bestaat uit acht cellen voor raketten zoals ESSM, SM-2, SM-3, etc. De verwachting is dat deze vooral bedoeld zijn voor ESSM Block 2-raketten tegen luchtdoelen op de middellange afstand. Twee van deze Mk41's geven het schip dus zestien lanceercellen. En omdat de ESSM-raketten in een verpakking van vier stuks in één cel gaan, is er ruimte voor maximaal 64 ESSM-raketten.
"Voor België is een van de twee lanceersystemen als provisions for aangeduid", onthulde Dedonder. Met andere woorden: de Belgische schepen zullen dus niet twee maar één MK41 lanceerinrichting krijgen, voor de tweede zullen wel voorzieningen worden getroffen, maar deze wordt niet aangeschaft en niet geplaatst. Pas in geval van "een mogelijke veranderende toekomstige dreiging zullen de provisions for systemen voor België in de toekomst verder kunnen worden ingevuld."
De keuze is door België gemaakt om binnen het budget te blijven dat in een Memorandum of Understanding (MoU) tussen Nederland en België is vastgelegd.
Teleurstelling
Hoewel de Belgische fregatten met acht lanceercellen er niet op achteruit gaan ten opzichte van de huidige M-fregatten, is de halvering toch een flinke tegenvaller. De M-fregatten werden 40 jaar geleden ontworpen. De nieuwe fregatten zijn juist ontwikkeld met het oog op de huidige dreigingen. De "veranderende toekomstige dreiging" (waar Dedonder over sprak) waarin een fregat zich met een groot aantal wapensystemen moet kunnen verdedigen tegen veel snel inkomende doelen, heeft immers al plaatsgevonden.
Het antwoord van de minister werd door de vragenstellers Buysrogge en Pillen in de Belgische Kamer ogenschijnlijk niet direct op waarde geschat, zij antwoordden vooral gelukkig te zijn dat het project door gaat.
Nu is het voor de Belgische marine inderdaad het belangrijkste dat de twee fregatten er komen, zelfs in een leger dan gepland schip. Toch is de teleurstelling bij velen die de Belgische marine volgen groot. Immers, de kans dat de acht lanceercellen binnen de komende 15 jaar alsnog worden geïnstalleerd is klein.
De Franstalige minister Ludevine Dedonder leest haar antwoord op de vooraf gestelde vragen voor in het Nederlands. Tijdens de ruim twee uur durende bijeenkomst over Landsverdediging is het in België niet gebruikelijk dat de minister en de Kamerleden met elkaar in debat gaan. Na het voorlezen van het antwoord, volgden twee korte reacties van de Kamerleden Buysrogge en Pillen, waarna zij verder gingen met het volgende onderwerp. Kijk hier het deel over de nieuwe fregatten terug. (Beeld: De Kamer)
Compromissen
Een vraag die het antwoord van Dedonder wel oproept is tot welke compromissen en provisions for nog meer is besloten.
Bekend is dat nadat het ideale ontwerp eind 2019 was bereikt er gesneden is om binnen het budget te blijven. Het schip werd iets kleiner en er leek vooral ruimte tussen de lanceerinrichting en het 76mm kanon te zijn verdwenen. Een eventuele uitbreiding van het aantal lanceerinrichtingen leek daardoor uitgesloten. Een andere, misschien wel ernstigere bezuiniging, betrof het verkleinen van de ruimte voor onbemande vaartuigen (USV's) waarmee op grote afstand onderzeeboten opgespoord kunnen worden. De fregatten zouden geen USV's van 12 meter maar slechts 7 meter kunnen meenemen. Kleinere scheepjes kunnen minder lang opereren en zijn in slecht weer sneller niet meer inzetbaar.
Het inkorten van het schip stuitte op kritiek bij experts. Een groter schip is immers bij het ontwerpen en onderhouden goedkoper. "De pijpen en kabels worden langer, meer verlichting en airco. Maar als je de ruimte niet opvult met dure systemen, maakt het allemaal geen bal uit. Dan zijn het relatief weinig extra kosten", zei een van hen tegen Marineschepen.nl. De extra ruimte levert wel meer mogelijkheden op voor onbemande systemen en juist die systemen bieden mogelijkheden voor de toekomstige onderzeebootbestrijdingsoperaties.
Ontwerp is bevroren
Wie denkt dat er nog allerlei kansen zijn voor aanpassing van het ontwerp, heeft het mis. "Eind november 2020 is er een concept design freeze overeengekomen tussen het Belgisch-Nederlandse projectbureau en de toekomstige scheepsbouwer Damen Schelde Naval Shipbuilding", meldde Dedonder vanmiddag in de Kamer. Met andere woorden het ontwerp begint de finale staat te krijgen, wel kunnen er nog wijzigingen plaatsvinden en bij de contractondertekening zullen de "parameters definitief worden vastgesteld".
Vooralsnog zullen de schepen volgens Dedonder "ongeveer 133 meter" worden en een waterverplaatsing hebben van "ongeveer 5700 ton". Daarmee is het ontwerp 1 meter langer en 200 ton zwaarder dan afgelopen zomer.
Over de Belgische plannen voor Ballistic Missile Defence (BMD) zei Dedonder dat die capaciteit (aanschaf van SM-3 raketten tegen ballistische raketten in de ruimte) "niet onder de MOU en het voorziene budget" valt. Mocht de Belgische marine nog de hoop hebben op BMD-capaciteit kan die, met deze uitspraak, en het halveren van de lanceerinstallaties, definitief overboord.
Gesprekken met andere landen
De Belgische defensieminister ging ook in op de samenwerking met een derde land. "Er is buitenlandse interesse in dit project. De gesprekken hierover lopen nog waardoor de invloed op het programma nog verder moet worden uitgewerkt. Ook hier zijn de afspraken die zijn gemaakt in de MOU bepalend", zei Dedonder.
Het is nog altijd niet bekend welk land of welke landen geïnteresseerd zijn. Griekenland lijkt minder voor de hand te liggen, maar Portugal en Noorwegen zijn landen die wel geïnteresseerd zouden kunnen zijn.
