De lijst van (inmiddels) elf landen die meedoen aan de maritieme coalitie in de Rode Zee, ziet er op het eerste gezicht goed uit, maar veel landen leveren alleen leden voor de staf in Bahrein. Andere landen doen helemaal niet mee. Van een brede maritieme coalitie lijkt vooralsnog geen sprake. Tal van internationale en nationale problemen komen aan het licht door de problematiek in de Rode Zee.
Een van de Arleigh Burkeklasse schepen, waar de Amerikaanse marine er nu 73 van heeft en in totaal 92 van in dienst zal krijgen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Slechts twee marineschepen verlaten speciaal voor de Rode Zee hun thuishavens: een Grieks fregat en het Italiaanse fregat Virginio Fasan (Bergaminiklasse). Verder hebben alleen de VS en het Verenigd Koninkrijk een of meer schepen aan de coalitie toegezegd. Het Italiaanse schip zal echter onder nationaal commando in de Rode Zee varen en of Frankrijk een schip zal toevoegen is nog onzeker.
De grootste internationale samenwerking zal zichtbaar zijn op het hoofdkwartier in Bahrein. Landen als Nederland, Noorwegen, Denemarken en Canada sturen namelijk alleen personeel.
Daarnaast zijn andere landen helemaal geen deelnemer. Denk aan Duitsland, maar ook veel landen uit de regio ontbreken. Waarom?
De Baden-Württemberg behoort één van de grootste fregatten ter wereld. De F125-fregatten en kostten 775 miljoen eur per stuk, maar zijn nauwelijks bewapend. (Bron: Bundeswehr/Vennemann/Carsten Vennemann)
Geen piraten maar raketten
Nu de dreiging niet bestaat uit piraten, maar uit drones, kruisvluchtwapens of zelfs ballistische anti-schipraketten, wordt in marinehavens naarstig gezocht naar schepen met een serieuze luchtverdedigingscapaciteit.
Dan blijkt dat er in Europa relatief weinig schepen met moderne radars en raketten zijn. Luchtverdedigingsfregatten zijn al helemaal schaars; schepen met onder andere radars en wapens die bedoeld zijn om niet alleen het eigen schip te beschermen, maar ook andere schepen kunnen verdedigen. Schepen met raketten zoals Standard Missile 2 en Aster 30.
"Het fiasco van de Duitse marine", schreef Die Welt gisteren. Duitsland heeft elf fregatten, waarvan vier van de Brandenburgklasse die wel ESSM-raketten hebben, maar ook oude radars. De nieuwe F125-fregatten hebben op de kleine RAM-raketjes na geen raketten om zichzelf of andere schepen te beschermen. Zij zijn speciaal ontworpen voor een wereld waarin de grootste dreiging bestaat uit piraten en drugssmokkelaars.
Duitsland heeft, net als Denemarken, drie luchtverdedigingsfregatten. Nederland heeft er vier, Spanje vijf en in Europa hebben de Britten de grootste voorraad: zes Type 45-destroyers.
Het aantal luchtverdedigingsfregatten in Frankrijk en Italië is ook uiterst beperkt (twee per land), maar zij hebben met hun FREMM's schepen die in ieder geval drones kunnen detecteren en zichzelf kunnen verdedigen tegen kruisvluchtwapens.
Noorwegen, het rijkste land ter wereld, heeft in totaal slechts vier fregatten. Deze Fridtjof Nansenklasse-fregatten zijn echter geen luchtverdedigingsfregatten, al moeten ze met ESSM-raketten wel in staat om drones en kruisvluchtwapens aan te pakken die het schip naderen.
Zweden, Finland en de Baltische staten hebben marines zonder enige luchtverdedigingsmiddelen. Polen heeft twee oude fregatten met Standard Missile 1, de vraag is echter of de sensoren in staat zijn om bijvoorbeeld drones te detecteren.
En de Amerikanen? De US Navy heeft momenteel 86 schepen die ook op grotere afstand drones en kruisvluchtwapens kunnen neerhalen met SM-2 en waarvan een deel ook ballistische raketten kan uitschakelen. Die mogelijkheden hebben andere Europese landen helemaal niet.
Zr.Ms. Tromp, een van de Nederlandse luchtverdedigingsfregatten, lanceert een Standard Missile 2 eerder dit jaar tijdens Formidable Shield. Deze raket is bedoeld om luchtdoelen op iets grotere afstand te kunnen vernietigen. Het bereik van de SM-2 is 70 tot 160 km. Hiermee kan het LCF ook andere schepen beschermen tegen aanvallen. Maar voorlopig niet, want Nederland stuurt geen schip. (Foto: Sjoerd Hilckmann/ Defensie)
Europese vredesmarines in de knel
Luchtverdedigingscapaciteit is in Europa dus schaars. Dan is het niet vreemd dat deze marines bij een verzoek al snel 'nee' moeten zeggen. Want al heb je vier geschikte schepen, zoals Nederland, er is altijd een schip in onderhoud en een ander nog aan het opwerken na onderhoud.
Vrijwel alle Europese landen hebben veel minder marineschepen dan in het verleden, landen als Nederland en Duitsland hebben bovendien gevechtscapaciteit ingeruild voor schepen in een laag geweldspectrum.
Maar de beperkte aantallen fregatten zijn niet eens het grootste probleem, nu er meer geld is. In ieder geval bij de Nederlandse marine hebben de personeelstekorten een grote impact op de beschikbaarheid van schepen. Het bekendste voorbeeld is Zr.Ms. Van Speijk; dat schip ging ooit tegen de kant in verband met te weinig budget, maar een tekort aan marinepersoneel houdt het schip uit de vaart. Zonder personeelstekort, heeft de marine meer inzetbare schepen.
Een klein aantal schepen betekent ook een strakke planning. Wat het verzoek voor veel marines extra lastig maakt, is dat het vlak voor Kerstmis komt. Dan hebben veel marineschepen er net een aantal maanden NAVO-operaties en oefeningen op zitten en keren de schepen terug naar de thuishaven. Voor andere schepen begint nu het verlof voor een lange reis vanaf januari.
September en februari zijn maanden die geschikter zijn voor een internationale crisis.
Liever onder EU, NAVO of VN-vlag
Een andere drempel is het feit dat de operatie vooralsnog onder Amerikaanse vlag gaat plaatsvinden. Daardoor is het voor Duitsland, dankzij de beperkingen die Berlijn zichzelf na de Tweede Wereldoorlog heeft opgelegd, niet mogelijk om mee te doen. Duitsland mag alleen deelnemen aan buitenlandse militaire activiteiten als het onder EU, NAVO of VN-vlag is.
Spanje, dat wel op de oorspronkelijke lijst stond, heeft ook gezegd alleen mee te doen als de operatie onder een van die vlaggen gaat vallen. Ook uit Frankrijk klinken die geluiden.
In Brussel is die boodschap aangekomen en vanochtend liet Josep Borrell via X weten dat de Europese Unie de Amerikaanse operatie zal steunen, waardoor de deur voor meer Europese landen wordt opengezet.
Meedoen is steun aan Israël?
Nu is het niet zo dat alleen Europese marines moderne schepen kunnen sturen. Ook bijvoorbeeld Egypte en Saudi-Arabië hebben moderne fregatten. Weliswaar ontbreekt in het Midden-Oosten aan luchtverdedigingsfregatten, het valt op dat er nauwelijks landen uit het Midden-Oosten deelnemen.
Dat heeft te maken met Israël. Volgens Politico zouden veel meer landen hun medewerking hebben verleend aan de VS, maar willen ze niet dat die deelname openlijk bekend wordt gemaakt. Steun aan de coalitie zou kunnen worden opgevat als steun aan Israël, zo is de vrees.
De Houthi's hadden overigens Saoudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten al gewaarschuwd niet deel te nemen aan dergelijke activiteiten.
China, Japan, Zuid-Korea
Zowel China, Japan als Zuid-Korea zijn ook benaderd door de Amerikanen om mee te doen.
Zuid-Korea, reeds met een aantal schepen in de buurt, overweegt om deel te nemen. De Zuid-Koreaanse marine heeft meerdere schepen die geschikt zijn.
Japan heeft acht grote luchtverdedigingsschepen, maar doet niet mee. Het maakt al wel deel uit van de Combined Task Force 153 nabij Somalië. Tokio is conform de grondwet terughoudend met buitenlandse militaire operaties. De Japanse deelname aan anti-piraterijmissies was al een grote stap.
China doet vooralsnog niet mee. Waarom is niet bekend bij Marineschepen.nl. Erg verrassend is het echter niet. Hoewel Chinese rederijen veel last hebben van de gebeurtenissen in de Rode Zee, was het niet de verwachting dat Chinese marineschepen onder een Amerikaanse admiraal zouden deelnemen. Ook zou het verrassend zijn als China deel zou uitmaken van een nog altijd westerse coalitie in het Midden-Oosten.
Los daarvan zouden Westerse marines en inlichtingendiensten ongetwijfeld graag in de buurt willen zijn van een Chinese onderschepping van kruisvluchtwapens. Tijdens zo'n actie kan gevoelige data worden verzameld.
Zo legt de crisis in de Rode Zee een keur aan nationale en internationale problemen bloot, maar komt het weer neer op de VS die de vrije doorvaart moet zekerstellen. Ondanks de mooie woorden van andere landen.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
