Gisteren maakten de twee Duitse scheepswerven Lürssen en German Naval Yards bekend dat zij hun marine-afdelingen zullen fuseren. Blohm+Voss, onderdeel van Lürssen en partner van Damen in het grote Duitse fregattenproject MKS-180, maakt ook deel uit van de fusie. Vandaag werd bekend dat voormalige concurrent en nieuwe fusiepartner German Naval Yards de aanklacht tegen de winst van Damen intrekt. Alleen goedkeuring van het Duitse parlement staat de start van het project nog in de weg. Maar er zijn meer kansen.
Vanochtend ontvingen de federale aanbestedingskamer in Duitsland en de inkooporganisatie van de Duitse Defensie BAAINBw een brief van German Naval Yards waarin de werf stelde de procedure tegen de winst van Damen en Blohm+Voss te stoppen. Het Duitse Ministerie van Defensie twitterde vanochtend dat het MKS 180-project verder kan en nog dit jaar een contract getekend kan worden. Daarmee is de weg vrij voor beide partijen om door te gaan met het MKS 180-project en de bouw van vier fregatten ter waarde van ruim 5 miljard euro.
Damen reageerde bij monde van woordvoerder Robin Middel voorzichtig: "We hebben de berichten uit de media vernomen, we zijn in de besluitvorming rond samenwerkingen geen partij. Maar het is duidelijk dat we het project 'MKS 180' zo snel mogelijk willen starten. Dat is in het belang van de Duitse marine en haar mensen, die absoluut afhankelijk zijn van de snelle instroom van schepen. Maar ook van de vele Duitse en Nederlandse toeleveranciers, die in dit Duitse project aan de gang willen."
Consolidatie
Toen Damen en Blohm + Voss begin dit jaar door de Duitse marine de opdracht voor de bouw van vier MKS 180-fregatten werd gegund, was dat voor de concurrentie een grote slag. Het leverde een aardverschuiving op die deze week een voorlopig hoogtepunt kende. Eerder waren de werven Lürssen, thyssenkrupp Marine Systems (tkMS) en German Naval Yards nog tegenstanders van de combinatie Damen en Blohm + Voss.
De combinatie Lürssen-tkMS viel af in de op een na laatste ronde, maar tkMS sloot zich aan bij German Naval Yards, dat met BAE Systems samenwerkte, voor de finale. Die finale ging voor German Naval Yards, BAE Systems en tkMS verloren.
Behalve woedende reacties bij sommige Duitse (lokale) politici, leverde dat het (vandaag ingetrokken) bezwaar op. Maar ook was het een directe aanleiding voor de werven om te gaan praten over samenvoeging of samenwerking, consolidatie genoemd. Want de Duitse werven tkMS, Lürssen (met Blohm + Voss) en German Naval Yards zijn allemaal actief op de relatief krappe marinemarkt. tkMS is de grootste onderzeebootexporteur ter wereld en bouwde (vooral het oude HDW) veel fregatten voor de Duitse marine, Lürssen bouwt vooral kleinere schepen en troefde Damen nog af in de race om Australische OPV's, Blohm+Voss is bouwer van de bekende MEKO-fregatten (in gebruik bij marines van Zuid-Afrika tot Duitsland, van Argentinië tot Australië). German Naval Yards komt ook voort uit HDW, en bouwde recent samen met Blohm+Voss en tkMS voor diverse klanten marineschepen.
tkMS
Gisteren kwamen de werven Lürssen en German Naval Yards met een bericht naar buiten over de consolidatie van de marinebouwactiviteiten. Opvallend was dat tkMS daar niet in genoemd werd. Wat tkMS gaat doen met de marinebouw, is onduidelijk. Uit een bericht van Reuters bleek namelijk dat tkMS is gesprek is met de Italiaanse staatswerf Fincantieri. Die werf, recent winnaar van de miljardenopdracht voor Amerikaanse fregatten, werkt al geruime tijd intensief samen met Duitsland op gebied van onderzeebootbouw. Immers, Fincantieri bouwt de Type 212A onderzeeboten van tkMS voor de Italiaanse marine. De Italianen hebben inmiddels een behoorlijke serie gebouwd.
Nu zou het idee zijn om de marinebouw van beide bedrijven samen te voegen in een nieuwe organisatie. Een dergelijke samenwerking zou een nieuwe aardverschuiving betekenen op gebied van in ieder geval de onderzeebootbouw in Europa, temeer omdat Fincantieri onder de naam van Naviris steeds nauwer samenwerkt met de Franse werf Naval Group.
Of die Duits-Italiaanse samenwerking van de grond komt is nog niet zeker. tkMS zou ook later nog kunnen aansluiten bij Lürssen en German Naval Yards, of door kunnen zetten met marinebouw in eigen beheer.
Concept van de vervanger van de M-fregatten met AWWS. (Beeld: @YoungbyCZSK, bewerking: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
MKS 180: intensieve en langdurige samenwerking
De nu feitelijke winst van Damen en Blohm+Voss (en nieuwe partners) is goed nieuws voor de Duitse marine, de genoemde bedrijven, maar ook voor Thales, de Belgische en Nederlandse marines. Vooral als de Above Water Warfare Suite (AWWS) die Thales in Hengelo nu ontwikkelt voor de Belgisch-Nederlandse fregatten ook op de MKS 180 komt. Daarmee zou het aantal systemen immers verdubbelen.
Directeur van de Defensie Materieel Organisatie (DMO) vice-admiraal Arie Jan de Waard zal ook opgewekt hebben gereageerd op het nieuws. Eerder zei hij tegen Marineschepen.nl: "En daarom is het ook zo prachtig wat er bij MKS 180 gebeurt, want dat zou op de lange termijn ook een bestendiging van de samenwerking tussen Nederland en Duitsland kunnen betekenen. Ik heb met mijn Duitse collega ook afgesproken dat we na vaststelling van het contract van de MKS-180 ook gaan kijken of we op systeemniveau voor onze huidige fregattenprogramma's kunnen samenwerken," zegt De Waard. "Het gaat dan vooral ook om het investeren in SEWACO [sensor-, wapen- en commandosystemen, JK]. Dus niet eens zozeer om het platform."
Aan MKS 180 hangt dus een intensievere samenwerking tussen Nederland en Duitsland. Mogelijk in de verdere toekomst op gebied van fregattenprogramma's, maar feitelijk is die nu al bij de industrie van start gegaan. Want het MKS 180-project is gigantisch en langdurig. Dat betekent dat Damen, Blohm+Voss en German Naval Yards gedurende lange tijd intensief gaan samenwerken.
VADM De Waard zei in het interview met Marineschepen.nl dat Naval Group en Fincantieri intensief samenwerken, en dat één grote Europese marinewerf voor Duitsland geen optie is. Intensievere internationale samenwerking is volgens De Waard ook voor Nederlandse bedrijven noodzakelijk: "Ik zeg tegen onze vrienden van Damen Schelde en Thales Nederland: je moet ook om je heen kijken. Als je denkt dat je in het militaire maritieme domein in je eentje je broek op kunt houden, lijkt me dat risicovol. Je moet kijken naar spelers waarmee je langdurig kan samenwerken."
Wat het MKS 180-project in de toekomst betekent voor Damen op gebied van vergaande internationale samenwerking, is nog onduidelijk, maar het biedt kansen op een tegenwicht tegen de Zuid-Europese bewegingen.
De consolidatie wordt bij Damen in ieder geval gezien als een positieve ontwikkeling, zei woordvoerder Robin Middel vanochtend: "Daarmee gaat de marinebouw in Duitsland richting een zelfde structuur als in Nederland. Duitsland gaat net als in Nederland naar een gezamenlijke hoofdaannemer toe, waardoor die samenwerking met de overheid veel steviger wordt en niet steeds geschakeld hoeft te worden tussen drie partijen. Deze consoldatie verhoogt ook de kans op een gelijkwaardige samenwerking tssen Noord-Europese landen op het gebied van marinebouw. Een ontwikkeling die we alleen maar toejuichen, in een verder ongelijkmatig verdeeld Europees speelveld."
Dat tkMS vooralsnog geen deel uitmaakt van deze consolidatie, betekent in ieder geval dat de samenwerking van Damen met tkMS-concurrent Saab Kockums geen belemmering hoeft te zijn.
Duitse industrie
Zoals Damen-woordvoerder Middel al zei levert de consolidatie een enorme kans op verbetering van de Duitse marine-industrie op. De recente Duitse projecten zijn namelijk duur gebleken en kwalitatief niet altijd beter. VADM De Waard noemde in het eerder aangehaalde interview al de German Naval Rules waardoor schepen erg duur worden. In de zomer van 2019 sprak Marineschepen.nl voor een podcast met Jaap Huisman, die als medewerker van DMO nauw betrokken was bij verschillende Duitse projecten. MKS 180 werd in Nederland immers ooit gezien als kanshebber voor de vervanging van M-fregatten. Eerder werkten Nederland en Duitsland samen voor de luchtverdedigingssystemen van de Nederlandse en Duitse fregatten (LCF en F124).
In die podcast beschreef Huisman echter ook wat er mis is (of was) in Duitsland op gebied van marinebouw. Hier onder het fragment (ruim 6 minuten).
De volledige podcast werd in oktober 2019 gepubliceerd in een deel voor alleen leden, dit fragment was niet eerder op het openbare deel van Marineschepen.nl gedeeld.
