Het Griekse fregat Psara (Hydraklasse) heeft zaterdagnacht twee Houthi-drones onschadelijk gemaakt in de Golf van Aden. Het schip was slechts enkele uren eerder vertrokken vanuit de de haven van Djibouti, toen het voor het eerst in het kader van de EU-missie Aspides in actie moest komen. De actie viel toevalligerwijs samen met een werkbezoek van de Nederlandse commandeur George Pastoor, die sinds enkele weken op zee de leiding heeft over de eenheden. Pastoor ziet zorgelijke ontwikkelingen in de Rode Zee en Golf van Aden: de aanvallen nemen toe en worden complexer.
De Psara is het derde schip van de uit vier schepen bestaande Hydraklasse. De Griekse marine bestelde deze schepen in Duitsland bij Blohm + Voss, nu onderdeel van tkMS. De schepen maken deel uit van de Duitse MEKO-familie, preciezer gaat het de MEKO 200HN. De schepen zijn 117,5 meter lang en hebben een waterverplaatsing van 4.000 ton. Ze hebben radars van Holland Signaal (nu Thales) en zijn na modernisering voorzien van onder andere ESSM. (Foto: EUNAVFOR Aspides)
Eerder was het fregat Hydra actief namens Griekenland in het gebied. Dat schip werd vervangen door de Psara, dat in de nacht van zaterdag op zondag direct in actie moest komen. Het fregat begeleidde een koopvaardijschip door de Golf van Aden, toen aanvalsdrones op het tweetal af vlogen. Twee drones werden door de Psara neergehaald.
Commandeur George Pastoor (midden) in gesprek met de Griekse minister van Defensie Nikos Dendias, op de brug van de Psara tijdens het bezoek. Helemaal rechts in beeld is de commandant van Aspides te zien, schout-bij-nacht Vasileios Gryparis. (Foto: EUNAVFOR Aspides)
Hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid Josep Borrell, tevens vice-president van de Europese Commissie, (links met oranje shirt) in de commandocentrale van het Griekse fregat. (Foto: EUNAVFOR Aspides)
Eskadercommandant blijft logeren
Die nacht was Force Commander commandeur George Pastoor aan boord. Dat is niet gebruikelijk, licht Pastoor toe in een telefonisch gesprek met Marineschepen.nl. "In dit geval was het noodzakelijk vanwege operationele omstandigheden", zegt Pastoor cryptisch.
De kersverse eskadercommandant was een dag eerder gastheer toen het fregat Psara in Djibouti hoogwaardigheidsbekleders had ontvangen. Het ging om onder andere om Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, plus een delegatie van het Griekse ministerie van Defensie. "We hadden er ook een werkbezoek van mij aan gekoppeld en het was noodzakelijk dat ik aan boord van de Psara bleef overnachten. Daardoor kon ik gelijk met de commandant van dat schip spreken", zegt Pastoor.
In plaats van de actie te aanschouwen van het verderop gelegen stafschip Zr.Ms. Karel Doorman, zat Pastoor op de eerste rang aan boord van het Griekse fregat.
Tijdige waarschuwing
Commandeur Pastoor werd op tijd gewekt, zodat hij vanuit de commandocentrale van de Psara de gebeurtenissen op de voet kon volgen. De radarsystemen van de Karel Doorman hadden de inkomende doelen al op grote afstand gedetecteerd, zegt de eskadercommandant.
Pastoor: "We hadden een goede early warning. Dus we waren ruim op tijd voorbereid. Daardoor hebben wij alles op tijd kunnen opzetten. Uiteindelijk zijn we wel naar gevechtswacht gaan, want je gaat naar de hoogste gereedheid als er aanvalsdrones jouw kant op komen."
Dat het aanvalsdrones waren, weet Pastoor zeker. Er zijn veel verschillende types, zo legt hij uit, "maar deze dragen een explosieve lading met zich mee".
De Psara escorteerde, ofwel leverde close protection aan een koopvaardijschip, zoals Pastoor zegt.
Kentauros
Voor wat er vervolgens gebeurde moeten we afgaan op informatie uit Griekse media. Volgens de berichten in openbare bronnen speelde het door EAV in Griekenland ontwikkelde anti-dronesysteem Kentauros (Centaur) van het fregat een hoofdrol.
Een drone viel in zee, nadat dit nieuwe anti-dronesysteem ervoor had gezorgd dat de communicatie vanaf land met de drone verstoord werd. Hierdoor kon de drone niet meer aangestuurd worden vanuit Jemen en stortte te pletter.
Zeker één drone werd uit de lucht geschoten met het Amerikaanse Mk. 45 Mod 2A 127 mm kanon van de Psara.
Commandocentrale
De actie duurde geen twintig minuten, zoals enkele Griekse media berichtten, maar "veel langer". Pastoor: "Die drones kunnen best wel lang in de lucht hangen. En zolang die drones in de buurt zijn, zit je tussen de dreiging en het koopvaardijschip in."
Al die tijd was Pastoor niet op zijn vlaggenschip Zr.Ms. Karel Doorman, maar was hij te gast in de commandocentrale van de Psara.
Dat betekende niet dat de actie in het honderd liep, omdat de eskadercommandant niet in de centrale van de Karel Doorman zat. Want ook al was Pastoor aan boord van de Doorman geweest, dan had de commandant van het Griekse fregat ook de leiding over zijn eigen schip gehouden. "Dat wordt allemaal gedelegeerd naar de commandanten van de eenheden", zegt Pastoor en verwijst naar 2021 toen hij commandant was van het fregat Zr.Ms. Evertsen en in de Zwarte Zee werd lastiggevallen door Russische eenheden. "Ik had gewoon de volledige controle over mijn schip en de eskadercommandant was aan boord van HMS Queen Elizabeth in het oostelijk deel van de Middellandse Zee."
"De commandanten van de schepen zijn uitstekend in staat om hun taak uit te voeren die ik opdraag en nu was het toevallig dat ik aan boord was, maar zij doen het helemaal zelf."
Pastoor stelde zich bescheiden op en stond naar eigen zeggen tijdens de actie rustig te observeren. "Als eskadercommandant interfereer ik niet met de uitvoering van de inzet van het fregat. Die mannen en vrouwen hebben een serieuze taak. Ze zijn bezig met het beschermen van een koopvaardijschip en hun eigen fregat. Als er dan een commandeur achter staat en ze aan hun jasje gaat trekken… Dat doe je niet."
"Het gaat bovendien allemaal in het Grieks en volgens hun procedures. Als operationeel officier krijg je desondanks ontzettend veel mee, omdat je mee kan kijken op de schermen en je ziet heel goed wat er gebeurt. Af en toe vroeg ik aan de commandant of iemand die het minder druk had de laatste details."
Zr.Ms. Karel Doorman in de Rode Zee. (Foto: EUNAVFOR Aspides)
Zr.Ms. Karel Doorman
Dat de schepen zelf de actie uitvoeren, betekent niet dat de Doorman als varend hoofdkwartier geen rol had. Pastoor: "Mijn staf was aan boord en zij waren natuurlijk ook allemaal op post om op dat moment adviezen te geven. Ze staan in contact met het schip en wisselen informatie uit met het schip dat op dat moment het gevecht voert. De intel-sectie [inlichtingensectie] geeft dan bijvoorbeeld adviezen en informatie over type drones."
"De Karel Doorman heeft daarnaast een Role 2-ziekenhuis bij zich, met een Zweeds-Nederlands medisch team. Het schip was door ons veilig op afstand gelegd, maar dichtbij genoeg om snel hulp te kunnen bieden", zegt Pastoor. Mocht een drone toch door de verdediging zijn gekomen, kan de Doorman hulp bieden als er gewonden zijn gevallen.
"En de Karel Doorman heeft een goede radar, waarmee ze tijdig waarschuwingen kunnen geven."
Buiten de daadwerkelijke verdediging tegen aanvallen, wordt het schip uiteraard ook ingezet om de fregatten van de missie te bevoorraden op zee zodat ze niet steeds een haven in hoeven.
"Verder gebruiken we de Cougar-helikopter om het gebied in kaart te brengen, om zaken op te gaan zoeken en te zien wat er in de regio gebeurt."
Het is een intensieve periode in de Rode Zee en Golf van Aden, waar de hoge zeewatertemperaturen een uitdaging vormen. "Maar de Karel Doorman houdt zich uitstekend", zegt Pastoor. "De omstandigheden zijn zwaar voor een marineschip. Hoge zeewatertemperaturen doen wat met je systemen, maar we krijgen van DMI [Directie Materiële Instandhouding in Den Helder] dag en nacht goede ondersteuning. Dus het schip is goed in te zetten en houdt zich uitstekend."
Commandeur George Pastoor is sinds half juni Force Commander. Hier bezocht hij een Frans marineschip. (Foto: EUNAVFOR Aspides)
Vertrouwen
Pastoor is ook te spreken over het Griekse fregat. "Na afloop hebben we een debriefing gedaan en een analyse gemaakt, zodat wij er als staf ook van konden leren. Maar ik was uitermate tevreden met de uitvoering. Ik heb aan boord van de Psara een heel goed georganiseerd team gezien, dat getraind is en dat keurig doet wat het moet doen. Ze voerden hun taken uit op een uitermate correcte manier en haalden dus twee van die drones neer."
"Het was een bijzonder mooie ervaring", vervolgt Pastoor, "het gaf me enorm veel inzicht in de capaciteit van het Griekse fregat en vertrouwen dat we de missie die we doen ook goed kunnen uitvoeren."
Sinds eind 2023 vallen Houthi-rebellen vanuit Jemen koopvaardijschepen aan in de Golf van Aden, Rode Zee en de tussengelegen zeestraat Bab-el-Mandeb. Naar schatting verliep zo'n 12 procent van de wereldhandel via de Rode Zee en voor de Euraziatische handel is dit zelfs 40 procent. (Kaart: Openstreetmaps.org, bewerking: Marineschepen.nl)
Verdrievoudiging van de aanvallen
"En het bewijst maar weer hoe belangrijk het is dat we hier ons werk doen", gaat Pastoor verder. "Want de koopvaardijschepen lopen hier echt gevaar. De Houthi's selecteren hun targets en gaan daar op af. Met een drone, met een bemand of onbemand snel speedbootje of met missiles die vanwege hun hoge snelheid slechts weinig waarschuwingstijd bieden".
"Daar heb je mee te dealen en we zien bijna dagelijks aanvallen. Het is hier gewoon onveilig. Vanuit de EU proberen we deze vaarroute open te houden en de scheepvaart veilig te houden."
"We zijn best succesvol", zegt Pastoor. "We hebben meer dan 175 close protections uitgevoerd en daarnaast geven we info aan de schepen die geen assistentie gevraagd hebben, want niet iedereen vraagt om assistentie. Het worden er wel steeds meer, want het werkt. Dus de rederijen kloppen aan de deur voor bescherming, want ze weten ook dat het met de dag gevaarlijker wordt in dit gebied."
De schepen slaan vaker aanvallen af, zegt Pastoor. "We doen dat regelmatig. Niet alles komt in de media."
In de Nederlandse media lees je nauwelijks meer iets over de Rode Zee, dus lijkt het er rustiger te worden. Maar dat is niet wat Pastoor ervaart. "Nee absoluut niet. In juni zagen we een verdrievoudiging van het aantal aanvallen vergeleken met mei. En de aanvallen komen ook vaker uit verschillende richtingen gedaan, met verschillende wapens, met USV's [varende drones], met bemenste bootjes, met UAV's [vliegende drones], met ballistische raketten of een combinatie ervan. De dreiging evolueert."
"We zijn hier bezig met bescherming van de internationale rechtsorde, hoofdtaak 2 [van Defensie]. Maar we krijgen hier wel hoofdtaak 1-middelen om onze oren. De middelen die de Houthi's inzetten, liegen er niet om, die zie je normaal alleen in het hoogste geweldspectrum."
Schepen van en naar Azië moeten nu of door de gevaarlijke Rode Zee, of omvaren via Zuid-Afrika. Op de foto containerschip Ever Goods in Hamburg. Hamburg is de derde haven van Europa. Rotterdam staat op één, Antwerpen is de tweede haven en Amsterdam de vierde. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Bijna 1000 militairen
Pastoor nam het commando op zee over Aspides half juni over van de Italiaanse commandeur Constantino. Sindsdien voert hij zijn vlag in de mast van de Karel Doorman.
Sinds Aspides in januari begon, is het aantal deelnemende marineschepen wel afgenomen. Er zijn nu drie fregatten in de Rode Zee en Golf van Aden actief die onder de EU-missie vallen. Behalve de Psara gaat het om de Forbin (Horizonklasse) en het Italiaanse FREMM-fregat Virginio Fasan.
Het aantal landen dat een bijdrage, vaak in de vorm van stafleden, heeft geleverd, is wel groter. Volgens Aspides doen 19 landen mee. De missie-leiding telt in totaal bijna 1.000 militairen. Het operationeel hoofdkwartier van EUNAVFOR Aspides is gevestigd in het Griekse Larissa.
Zr.Ms. Karel Doorman blijft nog tot begin augustus stafschip in de Rode Zee-regio.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
