Door: Frederik van Lokeren
Bericht geplaatst: 31-03-2022 | Laatst aangepast: 31-03-2022
Nu de Russische invasie van Oekraïne haar tweede maand is in gegaan, is het opportuun om stil te staan bij de inzet van de Russische Zwarte Zee Vloot tijdens dit conflict. De Zwarte Zee Vloot is tijdens de afgelopen maand zeer actief geweest met een relatief hoog tempo aan operaties. Met de kennis die we nu hebben kunnen iets meer in detail de eerste maand analyseren en ons de vraag stellen of de Zwarte Zee Vloot haar maximaal potentieel bewerkstelligd en waar de deze eventueel tekort komt.
Inferno in de haven van Berdyansk op 24 maart. (Beelden: YouTube )
De allereerste objectieven van de Zwarte Zee Vloot bestonden erin om controle over het strijdtoneel te verwerven, de Oekraïense marine te neutraliseren en een maritieme blokkade in te voeren. Al deze objectieven werden in de eerste drie dagen bewerkstelligd. De Oekraïense marine werd uitgeschakeld. En civiele cargoschepen verkozen op dag vier ofwel de veiligheid van de havens in Oekraïne of verlieten het noordelijke deel van de Zwarte Zee. De blokkade werd hardhandig ingevoerd met Russische schepen die koopvaardijschepen bestookten met raketten en kanonvuur. Hoewel ruw in uitvoering was deze tactiek effectief om het scheepsverkeer weg te jagen uit de maritieme conflictzone.
Met controle over het maritiem strijdtoneel was de Russische marine relatief vrij in het uitvoeren van haar operaties. Voor de Zwarte Zee Vloot waren er twee belangrijke sectoren, de Zee van Azov en de maritieme sector bij Odessa. Beide zones kenden een verschillende dynamiek die ons meer inzichten geeft over de operationele inzet van de Russische marine.
Onbenutte mogelijkheden
Bij de start van het conflict was er een klein amfibisch eskader aanwezig in de Zee van Azov dat in staat was om een militaire eenheid ter grootte van een gemotoriseerd bataljon te transporteren. De veronderstelling was dat dit eskader zou worden ingezet voor een bestorming van ofwel Berdyansk of Marioepol. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie zijn er in het begin ook amfibische landingen geweest. Behalve dat daar verder geen beelden van zijn, lijkt het door de Amerikanen genoemde aantallen van duizend landenden militairen overdreven, ook zijn nachtelijke landingen niet waarschijnlijk omdat de Russische marine daar nooit voor oefent.
De mogelijkheden van de schepen bleven hoe dan niet volledig benut en het eskader bleef lange tijd in de Zee van Azov aanwezig alvorens het werd ingezet in Berdyansk.
Fatale slordigheid in de Zee van Azov
Op 14 maart werd een groep landingschepen gespot in aankomst bij Berdyansk in de Zee van Azov. Een dag eerder zouden de Russische strijdkrachten de haven hebben veroverd. Een week later was het landingsschip Orsk (Alligatorklasse) in Berdyansk om troepen en materieel te ontschepen. De haven van Berdyansk sluit weliswaar goed aan op de infrastructuur, maar was voor de landingsschepen niet nodig aangezien Russische landingsschepen tot op de kust kunnen komen en voertuigen via de boegdeuren op het strand kunnen ontschepen. Deze procedure gaat bovendien veel sneller dan het uitladen via een kraan.
De operationele veiligheid werd niet alleen in gevaar gebracht door het trage uitladen via de haven in plaats van via een strand. De Russische marine liet tevens toe dat de Russische staatsmedia het proces van het ontschepen van voertuigen in Berdyansk filmden en uitzond. Het is onbekend of deze beelden een impact hadden, wetende dat Oekraïne naar alle waarschijnlijkheid toegang heeft tot satellietbeelden, drones en lokale informanten. Desalniettemin toont het uitzenden van deze beelden een grote nonchalance aan de zijde van de Russische Zwarte Zee Vloot.
Dit soort van slordigheden culmineerden op 24 maart in een zwaar incident voor de Russische marine: ontploffingen aan boord van de Saratov (Alligatorklasse). Op het ogenblik van de (vermoedelijke) aanval waren er minstens drie amfibische schepen aanwezig in de haven waarvan de Saratov getroffen werd, in brand vloog en zonk tegen de havenmuur. Twee Ropuchaklasse landingsschepen konden het gebied ontvluchten.
De gezonken Saratov op satellietbeeld van vandaag. (Foto: Planet)
Afhankelijk van de bronnen betrof het hem ofwel over munitie die verkeerd behandeld werd in en brand vloog, ofwel ging het over een mogelijke Oekraïense aanval op de amfibische schepen in Berdyansk. Tot op heden weten we nog niet welk wapen werd ingezet door Oekraïne maar naar alle waarschijnlijkheid zou het gaan over een Tochka ballistische raket.
Indien het een aanval met een ballistische raket betrof kan de vraag gesteld worden of er voldoende luchtverdediging was in de buurt, want dagen voor de aanval werden wrakstukken van een Tochka op de kade in Berdyansk gefilmd door Russische media. Al heeft de Russische krijgsmacht beperkte middelen om zich te beschermen tegen ballistische raketten. De S-400 is daartoe in staat, maar zo'n systeem bevindt zich voor zover bekend niet in de buurt van Berdyansk. Deze haven vormt echter wel een belangrijk logistiek steunpunt voor de Russische invasie waar cargoschepen kunnen ontladen en het offensief rond Mariupol kunnen bevoorraden.
Met de Saratov uitgebrand en gezonken in de haven van Berdyansk zal het nu moeilijker worden voor Rusland om de troepen rond Mariupol vanuit zee te bevoorraden. Het verlies van een amfibisch landingsschip vermindert daar bovenop de totale liftcapaciteit die Rusland in deze sector heeft.
Georgiy Pobedonosets, Ropuchaklasse, in het Kattegat. De landingsschepen voeren duizenden mijlen naar de Zwarte Zee en hebben geen amfibische landing gedaan. (Foto: Kurt Pedersen)
Patstelling nabij Odessa
De maritieme sector bij Odessa is veruit het belangrijkste objectief voor de Russische marine. De haveninstallaties in dit gebied laten een snelle bevoorrading via zee in deze sector toe, vooropgesteld dat deze in goede staat veroverd kunnen worden. Een opmars via Odessa biedt het vooruitzicht om de grens met de enclave in Transnistrië veilig te stellen en om via een nieuw front de Oekraïense verdediging verder te verspreiden.
Goede condities voor een amfibische aanval op Odessa blijven echter uit. Slecht weer in de eerste weken en de afwezigheid van Russische grondtroepen in de nabije omgeving om ondersteuning te bieden, lieten het niet toe om een amfibische aanval uit te voeren zonder dat deze in een fiasco uitdraait. Daarnaast wordt de situatie nog bemoeilijkt door de aanwezigheid van Oekraïense mijnenvelden. Ondanks hun controle over het maritieme strijdtoneel en de aanwezigheid van talrijke oorlogsschepen nabij Odessa kon Oekraïne ongemerkt mijnen plaatsen in onder andere de vaargeulen van Odessa.
De Zwarte Zee Vloot zorgt echter voor een amfibische dreiging en dit heeft als resultaat dat de Oekraïense 28ste Gemechaniseerde Brigade in Odessa gestationeerd blijft. Deze brigade kan een betere rol spelen wanneer het actief aan het front wordt ingezet maar door de amfibische dreiging is deze nu in de verdediging in Odessa geplaatst.
Ook hier is de vraag weer hoe lang deze situatie kan aanhouden. Oekraïne heeft in de afgelopen weken de verdediging van Odessa versterkt. Er bestaat een reële kans dat met voldoende versterkingswerken de verdediging van Odessa deels of compleet kan worden overgedragen aan een getrainde brigade van de territoriale eenheden. Tijd speelt hierbij in het voordeel van Oekraïne. En hoewel een territoriale eenheid niet over dezelfde slagkracht beschikt als een gemechaniseerde brigade kan deze zwakkere formatie wel deftig getraind worden voor haar taak en gebruik maken van het stedelijk gebeid dat de verdediging significant bevoordeeld.
Lancering van Kalibr-kruisvuchtwapens vanuit de Zwarte Zee door een Buyan-M-klasse korvet, het silhouet van het schip is net te zien, eind maart. (Beeld: Russische marine)
Verspreide kinetische aanvallen
De belangrijkste bijdrage van de Zwarte Zee Vloot bestaat in het uitvoeren van kinetische aanvallen tegen Oekraïense doelen. Het betreft hier voornamelijk in het beschieten van belangrijke doelen met kruisvluchtwapens zoals de Kalibr. De meeste doelen die bestookt worden lijken Oekraïense luchtverdedigingssystemen te zijn. De vraag is echter in welke mate deze aanvallen succesvol zijn nu blijkt dat na een maand van strijd deze systemen nog altijd actief zijn.
De aanvallen met kruisraketten die vanop zee afgevuurd worden lijken ook doelen verspreid over gans Oekraïne te treffen. Ook hier is het duidelijk dat er geen duidelijk plan is waardoor de inzet van kruisvluchtwapens slordig over komt.
De aanval op 6 maart met Kalibr kruisraketten die via Odessa over Transnistrië vlogen om doelen in het westen van Oekraïne te treffen toonden het potentieel dat de Zwarte Zee Vloot bezit. Deze aanval slaagde erin om de Oekraïense verdediging te verrassen door via een onverwachte route te komen. Sindsdien zijn er echter geen vervolgaanvallen meer gemeld die via Transnistrië kwamen.
Tegelijk heeft Rusland een Gorshkovklasse, een Grigorovichklasse fregat en een Buyan-M-klasse korvet in de Middellandse Zee. Dit komt neer op een capaciteit van zestien tot acht lanceercellen per schip die niet inzetbaar zijn om de aanvallen in Oekraïne te ondersteunen. Gezien de aanwezigheid van kapitale schepen van de Noordelijke en Pacifische Vloot in de Middellandse Zee hadden deze schepen makkelijk naar de Zwarte Zee verplaatst kunnen worden.
'In het diepste geheim' was even uitverkocht, maar de achtste druk is nu leverbaar via onder andere Bol.com.
Gemiste kansen
De aanvallen vanop zee tonen duidelijk aan dat er geen uniform plan is inzake de inzet van de Zwarte Zee Vloot. Indien de opdracht is om de maritieme sector nabij Odessa aan te vallen dan zijn deze aanvallen beperkt in mate. We zien geen geconcentreerde en doorgedreven aanval in de Odessa-sector waarbij luchtverdedigingssystemen en posities van de 28ste Gemechaniseerde Brigade continu onder vuur worden genomen. De Zwarte Zee Vloot lijkt geen aanstalten te maken om een reële uitputting van Oekraïense strijdkrachten nabij Odessa te bewerkstelligen en lijkt genoegen te nemen met een virtuele uitputting door middel van amfibische demonstraties. Nochtans heeft een geconcentreerde aanval van de marine in de Odessa-sector een belangrijke bijdrage die zijn vruchten kan afwerpen.
Een doorgedreven aanval in de Odessa sector over meerdere dagen kan zowel de 28ste Brigade als de luchtverdediging ernstig verzwakken, mogelijk tot op het punt dat Kiev troepen naar Odessa dient te sturen om de verdediging daar te versterken. Met onderdrukte verdedigingssystemen kan er tevens een luchtcorridor geopend worden voor de Russische luchtmacht om doelen dieper in Oekraïne te bestoken en zo meer druk te zetten op Oekraïne.
Conclusie
Ondanks de continue inzet van de Zwarte Zee Vloot lijkt het er op dat er geen eenduidig plan is om de maritieme overmacht in een geconcentreerde mate in te zetten om Oekraïne verder te overweldigen. In de Zee van Azov werd een amfibisch eskader niet optimaal ingezet. Het zinken van de Saratov, of het nu was door een brand aan boord of door een Oekraïense aanval, kan een zekere mate van slordigheid aantonen. Deze slordigheid kan liggen bij het niet correct omgaan met munitie aan boord of door langer dan noodzakelijk schepen in de haven te houden door ze via de kade te ontladen in plaats van rechtstreeks op het strand.
Nabij Odessa zien we dat, ondanks de overmacht, de Russische marine niet in staat was om te voorkomen dat Oekraïne mijnen kon leggen. Amfibische demonstraties dwingen de 28ste Brigade om in plaats te blijven maar er wordt geen poging ondernomen om vanuit zee zware schade aan deze brigade en zijn posities te veroorzaken. De aanvallen met kruisvuurwapens gebeuren te verspreid over gans Oekraïne in plaats van in één geconcerteerde sector om daar het overwicht te behalen en dit verder uit te buiten.
