De vier Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) zouden voorzien worden van de nieuwe ESSM Block-2-raketten. Vanmiddag maakte staatssecretaris Christophe van der Maat bekend dat twee van de vier fregatten die nieuwe raketten niet zullen krijgen.
Lancering van een ESSM-raket door een LCF. Deze schepen werden in de periode 1998-2005 gebouwd door De Schelde/ Damen in Vlissingen. (Foto: Defensie)
In 2013 was door de toenmalige minister van Defensie in een brief aan de Tweede Kamer gemeld dat voor de marine een behoefte was aan de vervanging van de ESSM-raketten. Deze raketten zijn sinds het begin van deze eeuw in gebruik aan boord van de LCF'en en zijn bedoeld voor de verdediging tegen vliegtuigen en raketten op middellange afstand. Maar ze zijn niet ontwikkeld voor de nieuwste dreigingen bovendien, zo liet Defensie destijds weten, op termijn zou die eerste Block 1-variant steeds minder beschikbaar zijn.
Inmiddels is de nieuwe versie, de Block 2, in productie. Nederland heeft aan de ontwikkeling van deze nieuwe raket bijgedragen en deze komen dus ook op de huidige LCF'en. Dat is bekend sinds het verschijnen van de A-brief over ESSM in mei 2018.
Maar de nieuwe ESSM komt niet op alle vier de schepen, zo blijkt vandaag uit de B-brief van staatssecretaris Van der Maat. Alleen de twee LCF'en die als laatste zullen blijven varen, krijgen deze nieuwe raketten en een nieuwe radar. De andere fregatten blijven varen met de huidige radar en huidige raketten, tot zij over een jaar of tien uit dienst worden gesteld.
Deze verandering komt volgens Van der Maat onder andere doordat besloten is om de fregatten later te vervangen.
APAR is een radar die bestaat uit vier vaste platen en zo razendsnel tot 150 km afstand lucht- en zeedoelen in kaart kan brengen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
APAR laat en duurder
Voor de verdediging tegen inkomende vliegende doelen is de APAR een cruciale radar. Deze radar, ontwikkeld door Holland Signaal (nu Thales), moet ook worden vernieuwd. Die nieuwe APAR Block 2 wordt momenteel door Thales ontwikkeld voor de nieuwe ASW-fregatten en die radar wordt pas in 2027 verwacht.
In 2027 hebben twee van de vier LCF'en al hun laatste groot onderhoud gehad. Defensie vindt dat "het niet doelmatig" is om die twee fregatten dan alsnog te voorzien van de nieuwe APAR, omdat ze dan nog slechts twee jaar met die nieuwe radar zouden varen alvorens ze uit dienst gaan.
Een ander punt is dat die nieuwe APAR anderhalf keer duurder is dan in 2018 werd gedacht. Ondanks dat die kosten hoger liggen, heeft dat geen effect op het budget omdat er besloten is om minder APAR's af te nemen. Daardoor zijn er ook minder ESSM Block 2 raketten die moeten worden aangeschaft.
ESSM Block 2
In 1999 is aan de nieuwe ESSM begonnen omdat er nieuwe antischipraketten zijn die sneller gaan dan het geluid, lager boven de golven vliegen en meer manoeuvreren. Volgens openbare bronnen zou de ESSM Block 2 bedoeld zijn voor supersone antischipraketten (voorbeelden zijn BrahMos) en antischip-ballistische raketten. Daarnaast moet de Block 2 ingezet kunnen worden tegen zeedoelen.
De voortstuwing van de nieuwe variant is hetzelfde gebleven. Een belangrijke vernieuwing is de actieve/ semi-actieve X-band radar. De Block 1 is afhankelijk van de radarsignalen van het schip om het doel te kunnen treffen, de Block 2 kan in de laatste fase zelf op zoek. Een van de voordelen is dat het beter in staat is om kleinere doelen (of stealth-doelen) te raken en de Block 2 moet ook beter bestand zijn tegen elektronische oorlogvoering (electronic countermeasures).
Hier is techniek van de AMRAAM gebruikt, een bekende air-to-air missile.
In 2024 worden de eerste ESSM Block 2-raketten in Den Helder verwacht.
Niet-gemoderniseerde fregatten: Noordzee, de West, terrorismebestrijding
De twee niet-gemoderniseerde fregatten kunnen alleen taken uitvoeren waarbij er geen verwachte dreiging is van moderne antischipkruisvluchtwapens, zo schrijft de staatssecretaris: "De twee eerste LC-fregatten kunnen na de onderhoudsperiode nog steeds verschillende taken uitvoeren, zoals bijvoorbeeld stationsschip in de West of op de Noordzee, operaties voor FRONTEX, drugs- of terrorismebestrijding, crisisbeheersing, of humanitaire noodhulp. Bij elke potentiële inzet bekijkt Defensie of de beschikbare eenheden kunnen omgaan met de verwachte dreiging. Als er geen dreiging van moderne antischipraketten is, dan kunnen deze LC-fregatten de taken uitvoeren."
Momenteel wordt gestudeerd op de vervanging van de LCF'en. Het eerste nieuwe fregat moet rond 2033 geleverd worden, als de nieuwe schepen daadwerkelijk worden besteld. De huidige fregatten zijn dan zo'n 30 jaar oud. Mocht het project vertraging oplopen, zal de marine langer met niet-gemoderniseerde fregatten blijven varen.
Nieuw
Dat APAR Block 2 ook echt nodig is om de nieuwe ESSM Block 2 te gebruiken, is niet eerder door Defensie gecommuniceerd. In de brief van toenmalige staatssecretaris Visser van november 2020 wordt hier geen vermelding van gemaakt. Toen werd melding gemaakt van de benodigde aanpassing van de lanceerinrichting van de fregatten voor de nieuwe raketten.
Visser schreef toen dat er verschillende niveaus van integratie mogelijk waren. De variant die in 2018 was voorzien was de meest eenvoudige, namelijk het vervangen van de raketten, zonder verder al te veel andere aanpassingen - laat staan een nieuwe radar.
Visser destijds: "Zoals uiteengezet in de A-brief wordt in de meest eenvoudige en goedkope variant van de integratie alleen de huidige ESSM Block 1 raket vervangen door de Block 2. Daarbij blijven de vuurleiding – de manier waarop de raket naar het doel wordt geleid – en de datalinks waarmee het schip met de afgevuurde raket communiceert hetzelfde. Sommige capaciteiten van de Block 2 raket worden dan echter niet benut en het LC-fregat kan daardoor in deze eenvoudige variant moderne antischipraketten minder goed bestrijden."
"Bij hogere integratieniveaus worden ook de vuurleiding en de datalinks verbeterd, waardoor het fregat gebruik kan maken van meer capaciteiten van de Block 2 raket en moderne antischipraketten beter kan bestrijden. Naarmate het gekozen integratieniveau hoger wordt, stijgen ook de kosten. Met de B-brief van begin volgend jaar zal Defensie een besluit nemen over het integratieniveau."
