De grote zoektocht naar een onderzeeboot in de archipel bij Stockholm is ten einde. Dat heeft het Zweedse Ministerie van Defensie vanochtend bekend gemaakt. Na zeven dagen intensief zoeken hebben de Zweden geen dieptebommen gegooid, geen kikvorsmannen gearresteerd en geen (mini-)onderzeeboot uitgeschakeld of aan de oppervlakte gebracht. Is het mysterie opgelost? Nee, er zijn nog heel veel vragen.
Het merendeel van de Zweedse marineschepen dat deelnam is niet geschikt voor het opsporen van onderzeeboten. (Foto: Zweedse marine)
Vijtien marineschepen, meerdere helikopters, honderden militairen en vele eilandbewoners zochten een week lang naar een mysterieuze onderzeeboot. Kosten: 2 miljoen Euro. Vanochtend werd bekendgemaakt dat de zoektocht wordt afgebouwd tot een handjevol eenheden op de eilanden. Er is niemand gearresteerd en geen onderzeeboot opgebracht. Het is volgens de Zweden tijd voor een nieuwe fase, maar de vraag is ook of zij de intensieve zoektocht nog langer konden volhouden.
Bewijs
Het mysterie is dus nog lang niet opgelost. Wat de Zweden het liefst hadden gezien was een duidelijk bewijs van de aanwezigheid van een onderzeeboot. Zoals bijvoorbeeld het "Whiskey on the rocks"-incident in 1981, toen een Russische Whiskeyklasse onderzeeboot op een rots was gelopen en 10 dagen muurvast in de Zweedse territoriale wateren voor het oog van de hele wereld aan de schandpaal was genageld. Of zoals de Russen in 1957 een spionerende Amerikaanse onderzeeboot (USS Gudgeon) nabij Vladivostok met dieptebommen en rampogingen volledig hadden uitgeput tot de boot aan oppervlakte kwam, waarna de Sovjets hen vriendelijk verzochten zo snel mogelijk huiswaarts te keren.
Maar er is niets van dit soort, keihard, bewijs. In de afgelopen week kwamen bij de Zweedse marine foto's binnen van vermeende onderzeeboten en meer dan 250 e-mails en telefoontjes met meldingen van een onderzeeboot of van "verdachte" personen op de wal. Zo ontstond er paniek toen omwonenden een geheim agent langs de kant hadden gespot, maar dat bleek later een bejaarde sportvisser te zijn.
Dit sluit niet uit dat er helemaal geen resultaat is geboekt. De Zweedse marine heeft in de afgelopen week ook zelf veel data verzameld zoals foto's en uitgebreide data van de sensoren (sonar, radar, communicatieapparatuur, etc.). Deze data wordt nu gekoppeld en geanalyseerd.
Aan de lenzen lag het niet. (Foto: Zweedse marine)
Te weinig of niet geschikt
Het grootste deel van de data is afkomstig van de korvetten die deelnamen aan deze actie. Want hoewel de Zweden veel materieel hebben ingezet, was slechts een klein deel echt van waarde. De rol van veel schepen en bootjes was niet meer dan het vervoeren van mariniers of een platform voor mensen met een verrekijker.
Maar ook de korvetten (Visby-, Stockholm- en Göteborgklasse) zijn niet gespecialiseerd in onderzeebootbestrijding. Het zijn kleine schepen die voor veel taken ontworpen zijn. Een deel van de sonars die de boten hebben is bedoeld voor mijnenbestrijding. Wel hebben de korvetten een gesleepte sonar en een sonar die zij kunnen laten zakken (VDS), zodat zij op verschillende dieptes goed kunnen zoeken. De sonars op een aantal schepen is verouderd en de vraag is of zij geschikt zijn om kleine, stille objecten te vinden in zo'n moeilijk gebied als de Stockholm archipel met 30.000 eilandjes en rotsen.
Ook ontberen zij een HD-camerasysteem dat razendsnel afwijkingen aan het wateroppervlak, zoals een periscoop, kan spotten. Ook de radars op de korvetten zijn daar niet voor ontworpen.
Daarnaast zijn voor een goede operatie veel meer eenheden met onderzeebootbestrijdingscapaciteit nodig, die samen aan de hand van bepaalde patronen een gebied kunnen afzoeken. Het lijkt erop dat de Zweden van hun negen korvetten er drie of vier hebben kunnen inzetten. Ook het ontbreken van geschikte helikopters maakte het niet makkelijker. De laatste Zweedse helikopter met een sonar vloog tot 2008 en staat nu in een museum.
Onderzeeboten zijn bij uitstek geschikt om andere onderzeeboten op te sporen (en uit te schakelen), maar dat geldt in veel mindere mate voor het opsporen van mini-onderzeeboten en zeker niet als die in heel ondiep water varen waar de gewone subs niet kunnen komen.
Geen grote onderzeeboot
De Zweden zijn er wel van overtuigd dát er een onderzeeboot was. Commandeur Anders Grenstad, Plaatsvervangend Directeur Operaties, zei vanochtend dat de Zweedse marine inmiddels de mogelijkheid van een grote conventionele onderzeeboot (zoals bijvoorbeeld een 70 meter lange Kiloklasse onderzeeboot) uitsluit. Blijft de optie van mini-onderzeeboten over. Een nucleaire onderzeeboot was al direct uitgesloten.
Die conclusie lijkt ook overeen te komen met de twee foto's die de Zweedse marine heeft gepubliceerd. Op beide foto's is in ieder geval geen gewone onderzeeboot te zien. De twee objecten lijken eerder witte mini-onderzeeboten te zijn.
De meest recente foto is vandaag gepubliceerd op de website van de Zweedse krant Svenska Dagbladet. Deze werd genomen door een kapitein op een boottaxi toen hij met klanten door de archipel voer. Hij zag plots een enorme wolk zand onder water. Toen die wolk na vijf minuten weer verdwenen was, zag hij een langwerpig wit object en maakte vervolgens een foto. De wolk met zand zou veroorzaakt kunnen zijn door de schroef van de onderzeeboot, het was er 12 meter diep.
Toch is ook deze foto vrij vaag en blijft het gissen. Het wachten is nu op de analisten die met de verzamelde data aan de slag gaan.
