|
Gerald R. Fordklasse vliegkampschepen (CVN-21)
Laatst aangepast: 10-10-2023
De vliegkampschepen van de Gerald R. Fordklasse zijn de nieuwste carriers van de Amerikaanse marine. Vanaf 2017 tot in de jaren '50 van de 21e eeuw worden deze schepen in dienst gesteld. Het zijn ook de grootste en duurste schepen van de Verenigde Staten: 337 meter lang en 12,8 miljard dollar per stuk. Bovendien zijn het de grootste marineschepen ter wereld.
Ga direct naar specificaties (onderaan deze pagina).
USS Gerald R. Ford in 2020. (Foto: US Navy)
De Gerald R. Fordklasse vervangt het (reeds uit dienstgestelde) vliegkampschip USS Enterprise en de schepen van de Nimitzklasse.
Reusachtig
De langdurige vervanging van eerdere schepen typeert het gigantische project. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het aantal schepen: er worden 10 van deze nieuwe carriers gebouwd. Met een lengte van 337 meter en 100.000 ton waterverplaatsing zijn ze iets langer dan de Nimitzklasse, maar qua waterverplaatsing wel ongeveer gelijk aan de schepen van de Nimitzklasse. Ook het aantal bemanningsleden is enorm, op één vliegkampschip werken 4.660 personen (inclusief boordvliegtuigploeg); de helft van het totale personeelsbestand van de Koninklijke Marine.
Dan is er natuurlijk ook nog het aantal vliegtuigen. Dat zal waarschijnlijk weer op maximaal per schip 90 liggen. Bedenk dat de Koninklijke Luchtmacht in totaal 72 F-16's heeft, en de US Navy 10 van deze schepen.
De Gerald R. Ford in het droogdok van Newsport News Shipbuilding, vlak voor de te waterlating. Hier is goed te zien hoe groot de vliegkampschepen van de Fordklasse zijn. (Foto: Newport News Shipbuilding)
Hoeveel kosten deze duurste Fords ooit? Oorspronkelijk 8 miljard dollar per stuk en dat was al zo ongeveer de totale Nederlandse defensie begroting in laten we zeggen 2013. De exploitatiekosten worden geschat op 7 miljoen dollar per dag (Zr.Ms. Johan de Witt kost 10 miljoen euro per jaar), maar daarmee verwachtte de Amerikaanse marine na 50 jaar wel 4 miljard dollar goedkoper uit te zijn per carrier dan met de Nimitzklasse.
De kosten zijn echter opgelopen en de eerste drie schepen van de Fordklasse kostten 12,8 miljard dollar, exclusief 4,7 miljard onderzoek- en ontwikkelingskosten (R & D).
Project CVN-21
Al in 1994 werd het eerste onderzoek gedaan naar de mogelijkheden en wensen voor een nieuwe klasse vliegkampschepen. In 2003 werd het contract voor de bouw ondertekend. De scheepswerf Northrop Grumman Newport News in Virginia bouwt de eerste schepen en op 14 november 2009 werd met het leggen van de kiel van het eerste schip de echte bouw begonnen en het eerste nieuwe Amerikaanse ontwerp van vliegkampschepen in 40 jaar.
USS Gerald R. Ford werd op 22 juli 2017 in dienst gesteld. (Foto: US Navy)
In het uiteindelijke eisenpakket van de US Navy stond dat onderhoud en inzet van de schepen goedkoper moest, deels door minder bemanningsleden en meer gebruik van bestaande producten/ methodes uit de burger scheepvaart. Verder moet het schip nucleair worden voortgestuwd en de reactor moet drie keer meer elektriciteit leveren vergeleken met die van een Nimitzklasse carrier (rekeninghoudend met meer apparatuur en toekomstige wapensystemen). De afmetingen moeten vergelijkbaar zijn met die van de voorganger. Ook moeten de schepen waarschijnlijke toekomstige wapensystemen kunnen overleven en meer stealtheigenschappen hebben. Met een verwachte levensduur van 50 jaar vond men het uiteraard ook belangrijk dat de schepen aangepast zouden kunnen worden als dat in de toekomst nodig blijkt te zijn. Op het operationele vlak was de eis dat er meer sorties per dag gevlogen moeten kunnen worden, met hetzelfde aantal vliegtuigen: van 140 naar 160 per dag.
CVN 78 Gerald R. Ford in april 2017. De carrier vaart voor de eerste keer op eigen kracht. (Foto: US Navy)
Bouw en proefvaart
Op 11 oktober 2013 werd het eerste schip van de klasse, de Gerald R. Ford, te water gelaten. Op 9 november volgde de doop van de Ford. Bij Newport News Shipbuilding volgt de afbouw en verdere tests. Met twee jaar vertraging, op 22 juli 2017, werd het eerste schip USS Gerald R. Ford in dienst gesteld door de toenmalige president van Amerika Donald Trump.
De jaren erna stonden vooral in het teken van testen en aanpassen. 19.000 aanpassingen werden gepland na de proefvaarten van het schip tot 2022 de eerste reis begon. Vooral de EMALS-katapult bleek een lastig punt, maar ook nieuw zijn de remkabels (arresting gear voor de vliegtuigen) en de liften.
Op 18 juni 2021 onderging de Amerikaanse carrier schoktesten. Met explosies nabij het schip moest aangetoond worden dat het schip, en vooral het binnenste, bestand is tegen zware schokken.
De explosie werd geregistreerd als een aardbeving met een kracht van 3,9 op de schaal van Richter. (Foto: Amerikaanse marine)
De gigantische schroeven met een diameter van 6,3 meter zitten er op en de romp is net geverfd. De Gerald R. Ford is gereed voor de tewaterlating. (Foto: Newport News Shipbuilding)
De schepen zelf
Het uiterlijk lijkt misschien wel op dat van de Nimitzklasse vliegkampschepen, maar er is heel veel anders. Zo is het eiland van het nieuwe vliegkampschip verder naar achteren geplaatst. De overweging is lastig, want voor de navigatie van het schip is het prettiger als het voor op het schip staat, maar voor de vliegoperaties liever achterop. De Britten hebben in hun ontwerp van de Queen Elizabethklasse de eilanden overigens gesplitst.
Ook op het vliegdek zelf is het één en ander gewijzigd. De stoomkatapult waarmee al decennia vliegtuigen worden weggeschoten, worden vervangen. De katapults zijn groot, "dom", werken op stoom (en dus gaat veel energie naar het zoet maken van zout water) en zijn niet sterk genoeg voor mogelijke toekomstige vliegtuigen. Daarom is de US Navy begonnen met het project Electromagnetic Aircraft Launch System (EMALS). Dit is een elektromagnetische katapult; lichter, krachtiger en "intelligent". Ook de vliegtuigliften zijn gewijzigd. Het aantal gaat terug van vier naar drie, de drie krijgen wel meer capaciteit. De vierde lift (bij Nimitz de voorste lift) wordt in de praktijk namelijk zelden gebruikt.
Klik om ze te bekijken. Infographics gemaakt door de scheepswerf Newport News Shipbuilding.
Verbeterde leefomstandigheden
Een vliegkampschip is veel meer dan alleen een vliegdek. Een groot deel van de bemanningsleden komt zelden of nooit op het vliegdek en iedereen woont en leeft in de ruimtes ver beneden de startende en landende vliegtuigen.
Over de accommodatie op de Nimitzklasse zijn vooral de lagere rangen niet erg tevreden. De slaapverblijven zijn bijvoorbeeld warm, lawaaiig en met soms 180 bedden veel te groot. Op de Fordklasse kon dat worden aangepakt omdat de bemanning dankzij modernere systemen met zo'n 600 man is gekrompen.
Een belangrijk voordeel is dat de slaapverblijven minder vol zijn: ze hebben maximaal 40 bedden. Ieder bedje heeft meer ruimte, al kan men nog niet rechtop zitten.
De slaapverblijven zijn ook stiller. De ligging is verbeterd, waardoor ze verder weg liggen van drukke gangen richting bijvoorbeeld de eetverblijven. Ze zijn ook stiller doordat de zitjes, of lounges, los zijn gekoppeld van de slaapverblijven en apart zijn geplaatst. Matrozen kunnen straks gamen, pokeren, film kijken, zonder ze hun slapende hutbuds storen.
De lounges krijgen allemaal een flatscreen tv. In de toekomst zullen de lounges ook worden voorzien van on-demand TV en Wi-Fi.
De slaapverblijven zijn verbeterd. De matrozen hebben wel weinig bergruimte; per persoon één locker en één lade onder het bed. De ontwerpers hebben wel een handige stijgbeugel gemaakt voor de persoon in het bovenste bed! (Foto: US Navy)
De persoonlijke bergruimte is nog wel van de vorige eeuw: 1 locker per persoon en een smal kastje onder je bed (in een stapelbed!). Niet veel als je 6, 8 of 12 maanden weg bent.
De wandeling door gangen naar douches hoeft op de Fordklasse niet meer gedaan te worden. Want ieder slaapverblijf heeft straks eigen douches, wastafels en toiletten. De ontwerpers hebben alle slaapverblijven inclusief bijbehoren sanitair gender-neutraal gemaakt, zodat ze altijd geschikt zijn voor vrouwen of voor mannen. Daardoor zijn urinoirs in het ontwerp gesneuveld.
De Fordklasse zijn de eerste vliegkampschepen die ontworpen zijn inclusief sportruimtes. Ook op de oudere vliegkampschepen waren die er, maar dat waren ruimtes die er van oorsprong niet voor waren bedoeld. Ieder Fordklasse schip kent straks drie fitnessruimtes van in totaal 287 vierkante meter. Dat is voor "landbegrippen" klein, maar ze zijn wel speciaal ingericht met de laatste fitnessapparatuur.
Het hele schip is beter op temperatuur te houden doordat er minder pijpen met stoom (van de kernreactor voor o.a. de oude stoomkatapults) door het schip lopen en er een betere airco is geïnstalleerd.
De werkruimtes benedendeks zijn volledig opnieuw ingericht. 19 zijn bovendien veel flexibeler en kunnen aangepast worden aan de eisen van de operatie. Verder zullen de vliegkampschepen weer net een stad zijn, als eerdere schepen.
Sensoren en wapensystemen
De schepen hebben een Dual Band Radar (DBR), ontwikkeld voor de Zumwaltklasse destroyers (maar waar deze radar geschrapt is). De DBR combineert de Raytheon AN/SPY-3 Multi-Function Radar, met een AN/SPY-6 S-Band luchtwaarschuwingsradar-functionaliteiten in één radarsysteem met zes vaste radarplaten. De AN/SPY-3 radar is een active phased-array radar (zoals bijvoorbeeld de Nederlandse APAR) en kan zeer diverse inkomende doelen opsporen, plus als doelaanwijsradar voor wapensystemen fungeren. De AN/SPY-6 wordt geïnstalleerd op de schepen vanaf de tweede carrier: John F. Kennedy.
RIM-116 Rolling Airframe Missile (Foto: US Navy)
De wapensystemen van de Ford-klasse zijn wel bekend en beproefd: de Evolved Seasparrow Missile (ESSM), die ook op de Nederlandse LCF'en staan zorgen voor het uitschakelen van inkomende doelen op afstand. Dichterbij komt het Rolling Airframe Missile (RAM) systeem in actie, zoals dat op bijvoorbeeld Duitse schepen te zien is. Tot slot zijn er meerdere Phalanx CIWS gepland. Overigens is er ruimte om in de toekomst laserwapens of elektromagnetische railguns toe te voegen; de bouwers houden rekening met toekomstige wapensystemen die veel elektriciteit vragen. In de huidige configuratie heeft het schip slechts de helft van de elektriciteit nodig die de kernreactor kan leveren. De schepen zelf zijn dus zwaarder bewapend dan een gemiddeld korvet.
Foto van de indienststelling van USS Gerald R. Ford, met boven het spandoek een F/A-18 Hornet. (Foto: US Navy)
Airwing
Een schip van de Fordklasse kan kan maximaal ongeveer 90 vliegtuigen aan boord hebben, maar
in de praktijk zijn er vaak veel minder vliegtuigen en heli's aan boord. Meestal rond de 65. De airwing zal bestaan uit de F-35C Lightning II (ofwel JSF), F/A-18E/F Super Hornet, E-2D Advanced Hawkeye, EA-18G, MH-60R/S helikopters en onbemande vliegtuigen.
Het eerste schip, USS Gerald R. Ford, is ingericht op de oude F/A-18. Vanaf de tweede carrier zullen de F-35C de standaard zijn.
Inzet
Vijf jaar na de indienststelling was de Ford in 2022 klaar voor de eerste reis, plus eerste bezoek aan een buitenlandse haven.
USS Gerald R. Ford werd, met escorteschepen, na de aanval op Israël door Hamas op 7 oktober 2023 richting het oosten van de Middellandse Zee gestuurd. In wateren nabij Israël moet het schip, volgens het Pentagon, zorgen voor afschrikking van andere landen of strijdgroepen om zich in de oorlog te mengen. Het schip arriveerde er op 10 oktober.
Hr.Ms. Van Galen escorteerde een aantal jaar geleden een Amerikaanse aircraft carrier door de Straat van Hormuz. Onderweg kon het M-fregat dichterbij komen om te tanken. Dan is pas echt te zien hoe reusachtig deze schepen zijn.
Specificaties
Nummer |
Naam |
In dienst |
CVN-78 |
Gerald R. Ford |
2017 |
CVN-79 |
John F. Kennedy |
2024 |
CVN-80 |
Enterprise |
2028 |
CVN-81 |
Doris Miller |
2032 |
CVN-82 |
Onbekend |
2036 |
CVN-83 |
Onbekend |
Onbekend |
CVN-84 |
Onbekend |
Onbekend |
CVN-85 |
Onbekend |
Onbekend |
CVN-86 |
Onbekend |
Onbekend |
CVN-87 |
Onbekend |
Onbekend |
|
Afmetingen
|
337 x 78 x 12
|
Max. waterverplaatsing
|
100.000 ton
|
Max. snelheid
|
30+ knopen
|
Bemanning |
4.539 (incl. vliegploeg en staf) |
Voortstuwing
|
2x A1B kernreactors |
Wapensystemen
|
Evolved Sea Sparrow Missile
RIM-116 Rolling Airframe Missile
Phalanx CIWS
|
Sensoren
|
Dual Band Radar
joint precision approach and landing system (JPALS)
|
Air wing
|
Max 90 vliegtuigen en heli's
F-35C Lightning II
F/A-18E/F Super Hornet
E-2D Advanced Hawkeye radarvliegtuigen
EA-18G Growler
MH-60R/S helikopter
UAV en UACV (onbemande vliegtuigen) |
Sinds 13 augustus 2001
|