Maandag schreef Marineschepen.nl over de mogelijke inzet van de Karel Doorman in de Rode Zee als bevoorradingsschip van de fregatten en torpedobootjagers aldaar. Het leverde verschillende afwijzende reacties op. Maar experts zijn overtuigd: een bevoorrader in dat gebied is "hartstikke nodig" en de Karel Doorman is ontworpen voor het hoogste geweldspectrum.
Zr.Ms. Karel Doorman maandag na vertrek uit Den Helder. De Doorman is het grootste Nederlandse marineschip en is ontworpen om schepen te bevoorraden op zee, om een groot aantal goederen te vervoeren en om als logistieke basis op zee voor landoperaties te dienen. Meer over de Karel Doorman lees je hier. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Of Zr.Ms. Karel Doorman daadwerkelijk naar de Rode Zee gaat, is nog niet zeker. Daar wordt in Den Haag nu over gesproken. En als dat daadwerkelijk zal gebeuren, zal het grootste Nederlandse marineschip ook niet direct die kant op stomen. Het schip vertrok maandag naar de NAVO-oefening Nordic Response in Noord-Noorwegen en ligt dit weekend met Zr.Ms. Johan de Witt in Tromsø.
De verwachting is dat de Karel Doorman, als besloten wordt tot inzet, zal aansluiten bij de EU-missie Aspides. Deze missie is afgelopen maandag formeel gestart en staat onder leiding van een Italiaanse commandant vanaf een Italiaanse torpedobootjager. Deze commandant zal verder kunnen beschikken over een ongeveer vijf fregatten.
Zr.Ms. Karel Doorman zou dan voor de logistieke ondersteuning van deze missie moeten zorgen.
Nadat Marineschepen.nl dit had gepubliceerd, zetten meerdere mensen op sociale media en in de commentaren onder het artikel vraagtekens bij zo'n opdracht van de Doorman. Is de Rode Zee niet te gevaarlijk? Is een bevoorrader niet een last voor de schepen? Moet er niet eigenlijk niet een fregat naar de Rode Zee? En kunnen die fregatten niet gewoon zelf naar een haven varen?
Is zo'n bevoorrader nodig?
"Het is absoluut hartstikke nodig", zegt KTZ b.d. Ruurd van Rooijen resoluut. Van Rooijen was commandant van de onderzeeboten Hr.Ms. Potvis en Zeeleeuw, vervolgens van S-fregat Van Kinsbergen en bevoorradingsschip Zr.Ms. Amsterdam.
"De marine zal door de minister zijn gevraagd wat ze kunnen leveren", zegt Van Rooijen. "Dan kijken de planners naar wat er beschikbaar is en dan komen ze misschien zelf uit op de Doorman. Maar het kan ook zijn dat vanuit de missie zelf gevraagd wordt of iemand een bevoorrader kan sturen."
"Want als je daar vijf of zes fregatten hebt rondvaren en die moeten om de vier dagen naar de haven om olie te laden, dan heb je niet zoveel fregatten in je operatiegebied beschikbaar. Met een bevoorrader krijg je een hoop extra uithoudingsvermogen."
De Houthi-rebellen bevinden zich in Jemen. De meeste dreiging is dan ook in de Rode Zee ter hoogte van Jemen en in de Golf van Aden nabij Jemen. Een schip als de Doorman hoeft niet steeds in het gevaarlijkste gebied te varen, maar kan in een veiliger gebied de fregatten ontvangen. (kaart: Openstreetmaps.org)
Wat kan een bevoorrader leveren?
Van Rooijen: "Die fregatten hebben brandstof nodig. Het zijn enorme afstanden die ze daar af te leggen hebben. Ze hebben ook helikopters, dus ze hebben behoefte aan vliegtuigbrandstof."
"Reserve-onderdelen voor de schepen worden vanuit het thuisland ingevlogen naar een haven in de buurt. De Doorman kan dan richting die haven varen en met een helikopter reserve-onderdelen oppikken voor de schepen, terug het operatiegebied in varen en de onderdelen verdelen. Dat is uitermate belangrijk."
"Dan kan de Doorman ook nog verse voeding leveren, munitie aanvullen, etcetera."
"En personeel", gaat Van Rooijen verder. De Doorman heeft een veel uitgebreidere ziekenboeg dan de fregatten. "Gewonden of zieken van de fregatten die verzorgd moeten worden of naar huis moeten, kunnen naar de Doorman. Dan heb je nog de compassionate leave-gevallen van de fregatten [bemanningsleden die naar huis mogen in verband met bijvoorbeeld een overlijden in de familie, JK]. Je kan zo'n fregat uit een operatie halen om die persoon naar een haven te brengen, maar je kan ook de Doorman het transport verder naar een vliegveld laten doen. Al dat soort aspecten spelen een rol. Daar kan die Doorman uitermate nuttig in zijn."
Bevoorrading op zee Zr.Ms. Karel Doorman met FS Ventose aan bakboord- en FS Germinal aan stuurboordzijde. (Foto: Franse marine)
Van box naar box
Van Rooijen is alweer geruime tijd uit dienst, maar heeft in de Middellandse Zee van beide kanten ervaren wat het nut is van een bevoorrader. Als commandant van de Amsterdam was Van Rooijen eind 2001 en begin 2002 in de Middellandse Zee als onderdeel van de operatie Active Endeavour, die na de aanslagen in september 2001 in de VS was opgezet. In de maand december 2001, zo schrijft het Jaarboek Koninklijke Marine, voerde de Amsterdam 49 bevoorradingen-op-zee uit, waarbij ongeveer 4.500 ton scheepsdiesel en bijna honderd zware lasten (voeding, munitie, etc.) werden afgegeven.
"We draaiden toen continu rondjes in het gebied", zegt Van Rooijen. "Ik kan me voorstellen dat de Doorman zoiets ook zal doen. Of dat ze de Doorman in een bepaalde box zetten en dat de fregatten daar één voor één langs gaan."
Zr.Ms. Amsterdam tijdens een bevoorrading op zee met een L-fregat. Lees hier over bevoorraden op zee met de Amsterdam in de Middellandse Zee. (Foto: Koninklijke Marine)
In de Middellandse Zee was er nauwelijks dreiging, in de Adriatische Zee tijdens de Joegoslavië-oorlog was dat wel anders. In 2014 vertelde oud-bemanningslid van Hr.Ms. Zuiderkruis over de operatie in 1996 tijdens Sharp Guard: "Toen lagen vanwege de Joegoslavië-oorlog marineschepen in boxen [een afgesproken patrouillegebied, JK] voor de kust. We voeren vanaf Kreta naar een box en er kwam een oorlogsschip langszij als zijnde gunship. Dat schip ging tussen ons en de kust varen en een ander marineschip kwam aan de andere kant. Die werd vol gegooid, ging er vanaf, werd gunship en het gunship ging olieladen. Daarna werden we uit de box begeleid naar de volgende, waar we weer werden opgepakt. Dat ging constant zo door. We waren maar 30 dagen in het operatiegebied, daartussen moesten we steeds naar Kreta of Italië om opgetopt te worden. In die 30 dagen hebben we 157 RASsen gedaan en meer dan 30 miljoen liter brandstof afgegeven. Dát is de taak van een tanker."
Zr.Ms. Karel Doorman. Links is de voorste Goalkeeper te zien en daaronder (vaag) een Hitrole 12,7 mm van Leonardo. Op de opbouw staat de geïntegreerde mast van Thales met onder andere: een satellietontvanger in de bol, de nieuwe Thales Vigile-D voor elektronische oorlogvoering, de Seastar-radar (zeebeeld) en Smile-radar (luchtbeeld) in de pyramide en de Gatekeeper camera's in de hoeken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Is de Rode Zee te gevaarlijk?
In de Rode Zee wordt daadwerkelijk geschoten met drones, raketten en zijn er varende drones die de wateren tot een behoorlijk gevaarlijk gebied maken.
"De Amsterdam, dat was een zogenaamd one-hit-ship. Als daar een raket naar binnen vloog, dan was het 'verlaatrol op post'" , zegt KTZ b.d. Paul de Leeuw over de bevoorrader die zichzelf wel met onder andere een Goalkeeper kon verdedigen, maar gebouwd was volgens civiele standaarden.
De Leeuw is voormalig commandant van M-fregat Hr.Ms. Tjerk Hiddes, L-fregat Hr.Ms. Witte de With en was bij de Defensie Materieel Organisatie projectleider van de nieuwbouwprojecten van de Johan de Witt, de Karel Doorman en de toekomstige Den Helder.
Wapensystemen Zr.Ms. Karel Doorman. De Goalkeeper kan semi-automatisch of volledig automatisch het schip beschermen tegen vliegende en varende doelen. De Marlin en Hitrole worden vanuit de commandocentrale van de Doorman bediend. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De Karel Doorman is, zo zegt De Leeuw, ontworpen voor het hoogste geweldspectrum. "Van de Doorman is tijdens het behandelen van de behoeftestelling en op de tekentafel gezegd: dat moet een robuust schip worden, kunnen incasseren maar ook kunnen uitdelen. Kijk naar de mast met sensoren, de twee Goalkeepers, de zogenaamde "raiding craft", de redundante uitvoering van -kritische- systemen De basisuitrusting is behoorlijk, zeker als tanker. En het schip kan incasseren. Dus als daar toevallig een treffer is, is er niet meteen schip verlaten."
De Marlin 30mm. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
De Hitrole 12,7mm. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Daarmee is het natuurlijk geen fregat en moet zorgvuldig worden bekeken waar het schip gaat opereren. De Leeuw: "Afhankelijk van de dreigingsinschatting kan je het schip alleen laten varen, of zet je er toch een fregat bij als extra bescherming."
'Zonde om het schip alleen als bevoorrader in te zetten'
Dat aan de Doorman wordt gedacht in het kader van de Rode Zee verbaast De Leeuw niet. "Als tanker is ie wat dat betreft ideaal. Maar daarnaast heeft het schip nog andere inherente capaciteiten die 'm nog geschikter maken."
"Misschien moet je daar Apache-achtige maritieme helikopters op zetten of staffuncties", zegt De Leeuw. "Maar wellicht ook drones of beveiligingdetachementen. Dan zal een aantal mensen je voor gek verklaren, maar met dit schip kan je behoorlijk wat doen."
KTZ b.d. Sim Schot was van 2016 tot en met 2018 commandant van de Karel Doorman en benadrukt ook de extra capaciteiten die de Doorman biedt. "Je kan de Doorman een bevoorrader noemen, maar dat is slechts een van de capaciteiten. Het is een logistic support ship, een schip dat echt heel veel kan brengen in zo'n area. Het is een helikopterplatform, heeft een medische capaciteit, voertuigen en landingsvaartuigen - die zijn nu niet nodig, maar je hebt gewoon heel veel ruimte. Ook is er ruimte voor een staf en zijn er veel communicatiemogelijkheden."
Een van de ruimtes op het 'hospitaaldek' van Zr.Ms. Karel Doorman op archiefbeeld. De Doorman heeft uitgebreide medische voorzieningen, maar het opzetten van de volledige 'role 2'-capaciteit is erg arbeidsintensief. Het is ook mogelijk om een beperktere capaciteit op te zetten. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
"Het is absoluut niet vreemd om een bevoorradingsschip naar de Rode Zee te sturen, want je wil daar graag self supporting zijn en niet dat fregatten steeds naar Djibouti moeten. Maar die bevoorradingscapaciteit van de Doorman, is maar tien procent van wat het schip kan. Ik vind het een beetje zonde van de capaciteit van de Doorman om het schip alleen als bevoorrader te gebruiken."
"Kijk wat de Karel Doorman gaat doen bij Noord-Noorwegen tijdens Nordic Response: dáár is het schip voor", zegt Schot.
"Ik zit niet in het proces", gaat Schot verder, "dus ik weet niet wat er speelt. De Karel Doorman is uitermate geschikt om in dit gebied te opereren, ook qua veiligheid zie ik geen problemen, want je gaat niet zitten waar je een dreiging verwacht die het overigens capabele schip niet aankan. Maar de inzet van de Doorman moet wel passen bij de behoefte. En niet van 'we hebben een bevoorrader nodig voor wat olie' en dat dan de Karel Doorman wordt gestuurd. Dat zou ik ontzettend zonde vinden."
Wanneer het besluit wordt genomen om de Karel Doorman richting de Rode Zee te sturen of niet, is niet bekend. Het schip is momenteel onderweg naar Nordic Response. In ieder geval zal het Luchtverdedigings- en Commandofregat Zr.Ms. Tromp door de Rode Zee varen en naar verwachting zal dat fregat enkele weken deel gaan uitmaken van de beschermingsmissie aldaar.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
