Marineschepen.nl
 
   
 

Zr.Ms. Karel Doorman (A833)


Laatst aangepast: 13-12-2023

Zr.Ms. Karel Doorman, het Joint Support Ship (JSS), is een logistiek ondersteuningsschip dat veel en groot (militair)materieel kan vervoeren, andere marineschepen kan bevoorraden en kan functioneren als (helikopter)basis op zee voor operaties op land.
De A833 is het grootste Nederlandse marineschip.

De Karel Doorman is de opvolger van bevoorrader Hr.Ms. Zuiderkruis.

Karel Doorman
Zr.Ms. Karel Doorman ten zuiden van Engeland in december 2022. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Hoofdstukken op deze pagina

Naam Karel Doorman

Vervanging Zuiderkruis: gewoon een bevoorrader

Toch meer dan een bevoorrader

Bouw

Bedrijven

Doop en proefvaart

Taken en capaciteiten

Helikopters

Transport

Bevoorrading op zee

Accommodatie voor 300 personen

Ruimtes zijn modern en groot

Ziekenboeg

Grootste Nederlandse marineschip

Sensoren

Wapensystemen

Energie en voortstuwing

Kritiek

Duurder en bezuinigingen

Verkoop Behoud

Internationale samenwerking

Onderhoud

Inzet

Specificaties



Naam Karel Doorman | Naar menu
Het schip is vernoemd naar schout-bij-nacht Karel Doorman (1889-1942) die tijdens de Slag in de Javazee in de Tweede Wereldoorlog sneuvelde. Doorman had het bevel over de Combined Striking Force van ABDACOM met Amerikaanse, Britse, Nederlandse en Australische marineschepen. Ondanks dat hij zijn vloot weinig kans gaf tegen de Japanse overmacht, moest hij de strijd aangaan. Met het vlaggenschip kruiser Hr.Ms. De Ruyter ging hij ten onder.

Karel Doorman was van 1916 t/m 1921 vlieger bij de Marine Luchtvaartdienst.

Het JSS is het vierde schip met de naam Karel Doorman. Eerdere Doorman's zijn: het eerste Nederlandse vliegkampschip uit 1946, het tweede vliegkampschip uit 1948 en het eerste M-fregat uit 1991.

Vervanging Zuiderkruis: gewoon een bevoorrader | Naar menu
Oorspronkelijk wilde de marine Hr.Ms. Zuiderkruis (1975) rond het jaar 2000 vervangen door een vergelijkbaar bevoorradingsschip. Bezuinigingen in 1993 zorgden echter voor uitstel tot 2002. In 1995 werd de behoeftestelling voor de vervanging goedgekeurd. De Tweede Kamer werd destijds in maart 1995 per brief over het project geïnformeerd.

Door bezuinigingen werd ook 2002 niet gehaald en het project liep vertraging op.

In 2003 diende o.a. Hans van Baalen (VVD) een motie in, waarmee opdracht werd gegeven om te onderzoeken of het nieuwe schip een "joint inzetbaar bevoorradingsschip annex helikoptercarrier" zou kunnen worden. In 2004 werd door de Koninklijke Marine de studie "Grote oppervlakte schepen KM" uitgevoerd. Eén van de vragen was of de vervanger van de Zuiderkruis, naast maritieme bevoorradingscapaciteit ook zou moeten beschikken over voorzieningen voor helikopteroperaties en logistieke ondersteuning van eenheden op land. De marine concludeerde dat deze extra's wel wat zouden toevoegen, maar dat hier meer investeringen voor nodig waren. Er werd besloten niet te kiezen voor extra capaciteiten.

Joint Support Ship
Een vroege artist impression van het Joint Support Ship. Bron: Defensie.nl

Toch meer dan een bevoorrader | Naar menu
Besprekingen over de defensiebegroting in de Tweede Kamer leidden tot een opdracht van de toenmalige Minister van Defensie Henk Kamp om een nieuw uitgebreid onderzoek te doen naar de samenstelling van de marine. Dit was de Marinestudie 2005. Eén van de vragen betrof opnieuw de vervanging van Hr.Ms. Zuiderkruis door een defensiebreed inzetbaar ondersteuningsschip, in plaats van een echte bevoorrader.

In de Marinestudie 2005 werd het toenemende belang van ondersteuning van landoperaties vanuit zee erkend. De auteurs concludeerden dat niet veel koopvaardijschepen zouden voldoen aan de eisen en dat zij niet geschikt zouden zijn om in oorlogssituaties ingezet te worden.
De aanbeveling was in het kort: verruim de mogelijkheden van de vervanger van de Zuiderkruis. Op deze manier kon volgens de auteurs worden bijgedragen aan de ambitie van de krijgsmacht die was neergelegd in de Prinsjesdagbrief 2003. Een extra investering was noodzakelijk, de totale kosten werden geschat op 265 miljoen euro.

Het nieuwe schip zou medio 2012 in de vaart komen. Door weer nieuwe bezuinigingen in 2010 werd ook dit uitgesteld.

Karel Doorman
De bulbsteven van de Karel Doorman in Roemenië in februari 2012. (Foto: Giel van Hoorn)

Bouw | Naar menu
Op 18 december 2009 werd het contract voor de bouw van het JSS ondertekend. Het schip werd gebouwd door Damen Schelde Naval Shipbuilding. Het grootste deel van de bouw had plaats in Roemenië en een klein deel in Vlissingen. De indienststelling was gepland voor 2014, in 2015 moest het schip operationeel ingezet kunnen worden. Deze planning is door de bezuinigingen op Defensie in 2010 verschoven met één jaar.

De kiel werd dinsdag 7 juni 2011 gelegd in het Roemeense Galati. Op 30 april 2012 werd het voorste 120 meter lange deel van de JSS te water gelaten. Het totale schip was namelijk te lang om volledig van de scheepshelling af te glijden. De resterende 80 meter werd later gekoppeld in het dok. Op 17 oktober 2012 werd de complete romp te water gelaten.

JSS
De Karel Doorman en Zr.Ms. Amsterdam naast elkaar in Het Kanaal in augustus 2013. (Bron: Facebookpagina van Zr.Ms. Amsterdam)

De Doorman vertrok op 22 juli 2013 om 0500 uur Roemeense tijd uit Galati voor een lange sleepreis naar Vlissingen om afgebouwd te worden. De reis was dankzij Marinetraffic.com op de voet te volgen en via webcams (langs de Donau en de Bosporus). Maar de mooiste momenten waren de ontmoetingen met Zr.Ms. Johan de Witt die ten noorden van Kreta (op weg naar Somalië) de Doorman opzocht en Zr.Ms. Amsterdam die bij het Kanaal langszij het JSS kwam, op weg naar de West. Na een vaartocht van 3,5 week arriveerde het JSS op 16 augustus 2013 in Vlissingen.

In Vlissingen volgde de afbouw. Begin 2014 waren 800 man per dag aan het werk om de DMAN op tijd af te krijgen.

JSS Karel Doorman
De Karel Doorman werd op 8 maart 2014 gedoopt in Vlissingen. Toen was het binnen nog een doolhof van loshangende kabels en plastic afdekschermen. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Bedrijven | Naar menu
De volgende bedrijven hebben meegewerkt aan het ontwerp, de bouw van dit project, of hebben producten of diensten geleverd (en hebben een bedrijfspagina):



Geïnteresseerd in een bedrijfspagina? Kijk hier voor meer informatie

Doop en proefvaart | Naar menu
Op 8 maart 2014 werd de Karel Doorman gedoopt in Vlissingen. Het dopen van marineschepen wordt traditiegetrouw gedaan door een vrouw. Omdat Minister van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert de eerste vrouwelijke defensieminister is, was zij meteen de eerste MinDef die een marineschip doopte.

Oorspronkelijk moest half mei 2014 de platformproeftocht starten, maar het schip begon op 22 juni met de eerste proeftocht. Op 26 juni had de eerste bevoorrading op zee plaats en wel met Zr.Ms. Tromp. Op 1 juli was het schip voor het eerst in Den Helder.

Joint Support Ship
De Karel Doorman voor het eerst in Den Helder op 1 juli 2014. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Op 4 september 2014 werd het schip, volgens planning, overgedragen aan de Defensie Materieels Organisatie (DMO).

Op 4 september 2015 zou het JSS in de vaart worden genomen, maar de datum van indienststelling werd vervroegd naar 24 april. Het schip werd in dienst gesteld door de commandant van de Karel Doorman, KTZ Peter van den Berg. Minister van Defensie Jeanine Hennis was als doopster van het schip te gast. De ceremonie had plaats in Den Helder. Aansluitend ontving de bemanning de herinneringsmedaille voor de noodhulp missie in de strijd tegen ebola.

Voorafgaand aan de indienststelling voer Marineschepen.nl mee voor een exclusieve reportage.

De overdracht van het JSS van DMO naar het Commando Zeestrijdkrachten bleef wel staan op 4 september 2015, in verband met het aflopen van de garantieperiode. De indienststelling is ceremonieel, de naamswijziging naar Zijner Majesteits Karel Doorman is het belangrijkste resultaat. Het JSS was juridisch gezien sinds september 2014 een oorlogsschip, toen het werd overgedragen.

DMAN in dienst
Commandant Zeestrijdkrachten LGENMARNS Verkerk aan het woord tijdens de indienststelling op 24 april 2015. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Taken en capaciteiten | Naar menu
De drie belangrijkste taken van de Karel Doorman zijn: bevoorrading op zee, zeetransport en sea basing (een basis op zee voor operaties op land). Daarom beschikt het schip over capaciteiten voor bevoorrading, opslag, transport, laden en lossen, over voorzieningen voor medische, technische en logistieke ondersteuning, maar ook over accommodatie voor de bemanning en voor evacués. Het schip is geschikt voor inzet in alle delen van het geweldsspectrum.

Het JSS kan ook militaire goederen van andere krijgsmachtdelen vervoeren. Vandaar de term "joint", een militaire term voor samenwerking tussen krijgsmachtdelen.

Joint Support Ship
Digitale voorstelling van sea basing met de Karel Doorman op de achtergrond.

Helikopters en vliegtuigen | Naar menu
Het JSS heeft een benedendeks transportdek waardoor het schip groot genoeg is om zwaar materieel zoals gevechtstanks, pantserhouwitsers, Patriot-lanceerinrichtingen of Chinook-helikopters te vervoeren. Het schip kan ook fungeren als helikopterbasis. Daarvoor beschikt het JSS over twee landingsplaatsen waar verschillende typen helikopters waaronder de Chinook en de NH-90 kunnen landen. Ook kunnen tiltrotor vliegtuigen opereren vanaf de Karel Doorman. Dat bleek op 12 juni 2015 toen een MV-22B Osprey vliegtuig van het Amerikaanse Marine Medium Tiltrotor Squadron 261 met succes zeven starts en landingen uitvoerde op de Doorman, plus een refueling met draaiende motoren. Het dek van de Doorman voldoet aan de eisen van de Osprey, niet alleen met betrekking tot gewicht; het vliegdek is bestand tegen de enorme hitte die de gekantelde motoren van de Osprey veroorzaken.

De hangar van het schip biedt plaats aan twee Chinooks of zes NH-90's met gevouwen rotorbladen. Er is in de hangar plaats voor 3 Osprey's.

Osprey Karel Doorman
Op 12 juni 2015 landde voor het eerst een MV-22B Osprey op een Nederlands marineschip. Het was bovendien voor het eerst in 47 jaar dat een vliegtuig startte en landde op een Nederlands vliegdek. (Foto: Koninklijke Marine)

Transport | Naar menu
De Karel Doorman heeft ruimte voor 2 kilometer aan voertuigen of lading, verdeeld over het voertuigendek, het helidek en de hangar. Het voertuigendek heeft een oppervlakte van 1730 vierkante meter (617 lane-meters) en beslaat met een hoogte van 6 meter twee dekken. Dit dek neemt tweederde in van de scheepslengte. Het helidek en de hangar bieden 1300 lane-meters aan ruimte voor voertuigen en lading zoals containers en pallets.

De laad- en losmiddelen van de Karel Doorman bestaan uit een 100 ton roll on/roll off laadklep voor zware voertuigen aan de stuurboordzijde, een laadplek voor landingsvaartuigen en een laadkraan.

De DMAN heeft geen dok zoals de Rotterdam en de Johan de Witt, maar wel twee landingsvaartuigen (LCVP's) in davits aan de zijkant. Ook heeft het schip een laadklep aan de achterzijde waar landingsvaartuigen -t/m een golfhoogte van 1,25 meter- kunnen afmeren om goederen af te geven of te ontvangen.

Zware ladingen kunnen met een 40 tons lift worden verplaatst van het rij- naar het helikopterdek en omgekeerd. Er zijn in totaal vijf liften.

Het schip beschikt verder over de mogelijkheid onafhankelijk van havenfaciliteiten te laden en te lossen. Hierdoor hoeven ondersteunende eenheden en middelen niet op het land gestationeerd te worden. Het JSS kan ook zelfstandig noodhulp verlenen in verafgelegen gebieden.

Bij het laden en lossen is de stabiliteit van het schip erg belangrijk. Dit wordt nauwgezet gemonitord middels LOCOPIAS, een speciaal softwareprogramma. Dit programma berekent of de stabiliteit nog in orde is en wat de krachten zijn op het platform tijdens het laden.

Karel Doorman
Eerste bevoorrading op zee, 26 juni 2014, van de Doorman. De eer was aan Zr.Ms. Tromp. (Foto: Arnoud Schoor/ Defensie)

Bevoorrading op zee | Naar menu
De Karel Doorman kan ook andere marineschepen bevoorraden op zee. Daarvoor beschikt het schip over twee BOZ-masten en over de volgende opslagcapaciteit:
• F76 scheepsdieselolie: 7.700 ton voor zowel BOZ-doeleinden als eigen gebruik
• F44 Avcat helikopterbrandstof: 1.000 ton voor zowel BOZ-doeleinden als eigen gebruik

Vergeleken met de oudere schepen die konden bevoorraden, is dat niet verkeerd. Hr.Ms. Zuiderkruis had ruimte voor 9.000 ton brandstof (F76 en F44), Zr.Ms. Amsterdam 6.700 ton F76 en 1.660 ton F44.

Karel Doorman
Op 6 januari 2015 moest de Karel Doorman het Britse schip RFA Argus voorzien van 550 ton olie. Zowel de Argus als de Doorman konden echter alleen over hun stuurboordzijde bevoorraden. Daarop werd een slimme oplossing bedacht: de Argus ging voor anker en de Doorman bleef met het Dynamic Postioningsystem (DP) op de plaats, waardoor de DMAN de Argus kon bevoorraden terwijl ze op een tegenovergestelde koers ligt. (Foto: Defensie)

Twee BOZ-masten is wel de helft minder dan gebruikelijk op bevoorradingsschepen. Er is echter een optie voor twee extra masten. Voor eventuele mast drie en vier is al een fundatie aangebracht, vlak achter de nummers één en twee.

Er zijn meerdere voordelen van vier masten. Mocht het BOZ-tuig beschadigd raken -en dat is geen zeldzaamheid- dan kan de BOZ aan dezelfde zijde, maar met een andere mast doorgaan. Het ontvangende schip hoeft niet te "verhuizen" naar de andere kant. Daarnaast is een zogenaamde multi-RAS (Replenishment At Sea aan iedere zijde tegelijkertijd) veiliger bij vier masten, omdat er dan geen gebruik gemaakt hoeft te worden van de twee masten die op gelijke hoogte aan stuur- en bakboordzijde staan. Door bijvoorbeeld aan stuurboordzijde de voorste mast te gebruiken en aan bakboordzijde de achterste mast, zijn de tuigploegen veiliger mochten kabels afbreken.


Rondleiding aan boord van de Karel Doorman door KPLODOPS Myra Coevert, ook bekend van haar blogs over de ebolamissie.

Accommodatie voor 300 personen | Naar menu
De vaste bemanning telt 152 personen en kan tot 171 worden uitgebreid. Minder kan ook, afhankelijk van de opdracht van het schip. Daarnaast is er permanent plaats voor 129 ‘opstappers’, personen die voor langere tijd aan boord zijn geplaatst maar geen deel uitmaken van de vaste bemanning.
Afhankelijk van de taken van het JSS kan de bemanning worden uitgebreid met helikopterdetachementen, een medisch team, de bemanning van landingsvaartuigen, technisch personeel, chauffeurs voor rollend materieel en personeel van een inlichtingendienst. In totaal kunnen 300 personen een plaats op het schip krijgen. Daarnaast kan het schip evacués meenemen.

glasplaat Karel Doorman
Ja, de glasplaat is getest en goedgekeurd. Zo'n 30 meter onder de brugvleugel klotst het water tegen de scheepshuid. Mooie plek tijdens een storm. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Ruimtes zijn modern en groot | Naar menu
Iedereen die de Karel Doorman van binnen heeft gezien, is opgevallen hoe groot de ruimtes zijn. Dat geldt natuurlijk voor de gigantische hangar en voertuigendekken, maar ook voor de enorme brug. Vanaf de brug heeft het personeel ononderbroken 270 graden zicht. Dat is veel meer dan op andere marineschepen.

De brug is mede zo groot doordat beide brugvleugels overkapt zijn. De houten banken zoals die bijvoorbeeld op de Amsterdam op de brugvleugels staan, zijn nu weer terug maar nu een stuk comfortabeler in een fraaie rode stof uitgevoerd. Een ander gevolg van de overkapping is dat brugpersoneel niet meer over de reling naar beneden kan hangen om bij het afmeren de kade in de gaten te houden. Dat is opgelost door een glazen plaat in het dek te maken. Een heuse attractie.

De slaapverblijven zijn ruim en mooi afgewerkt met een hout-look en zijn toch veelal dicht bij elkaar geplaatst. De reden is eenvoudig: een groot deel van de lengte van de Doorman wordt in beslag genomen door vlieg- en transportdekken. De bemanning woont en werkt in de opbouw en die is wel hoog, maar ook compact.

De bemanning eet in één "all-ranks bedrijfsrestaurant". Alle logistieke ruimtes zijn gecentreerd. Bureau admin, de bottelier, het kombuis, de bakkerij en de bergruimten bevinden zich rondom het bedrijfsrestaurant. Er is ruimte voor driehonderd opvarenden en de bezetting van de hutten voor de vaste bemanning is niet meer dan vier personen.
Om alle ruimten te voorzien van elektra, netwerkaansluitingen, etc. is er 600 km aan kabel door het schip gelegd. Het schip heeft acht onafhankelijke computernetwerken.1

eetruimte
De gezamenlijke eetruimte. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Ziekenboeg | Naar menu
De medische faciliteiten bevinden zich ter hoogte van het voertuigendek. Ze zijn uitgebreid en vergelijkbaar met die van een streekziekenhuis; een zogenaamd Role 3 hospitaal (de op-een-na hoogste kwalificatie). De ziekenboeg heeft 30 bedden, twee operatiekamers, een medium care-capaciteit van 10 bedden, intensive-care met 3 bedden, een röntgenruimte, diverse laboratoria, tandartsenpraktijk, behandelkamers en een spreekkamer. Ook is er een aparte quarantaineruimte, met eigen afzuiging, sanitair en een sluis. Deze ruimte is bedoeld om patiënten met besmettelijke ziekten op te kunnen nemen en te verzorgen. De Doorman is het eerste Nederlandse marineschip met een dergelijke voorziening.

Desondanks is de Doorman geen hospitaalschip. De medische voorzieningen van de Doorman zijn vooral ingericht op patiënten die in oorlogstijd gewond zijn geraakt. Voor een uitgebreidere en langdurigere behandeling moeten patiënten naar een ziekenhuis.

JSS en Maastoren Rotterdam
Zr.Ms. Karel Doorman is een enorm schip. Het was ten tijde van de indienststelling bijvoorbeeld langer dan het hoogste gebouw van ons land op dat moment, de Maastoren in Rotterdam. (Bron: Marineschepen.nl en Virtual-1 Studio)

Grootste Nederlandse marineschip | Naar menu
Het JSS is het grootste schip van de marine: 204,7 meter lang. 28 meter langer en 10.000 ton zwaarder dan Zr.Ms. Johan de Witt. De afmetingen en de waterverplaatsing van het JSS worden bepaald door het dubbelwandige volume, het gewicht van de scheeps- en helikopterbrandstof, het volume en gewicht van zwaar materieel zoals tanks en containers alsmede de helikopterfaciliteiten waaronder het vliegdek en de hangaar. Het JSS is ook het hoogste schip van de zeemacht: 49,63 meter hoog, zo'n 5 meter hoger dan Zr.Ms. Johan de Witt.

Van alle Nederlandse marineschepen is het JSS ook het zwaarste marineschip ooit. Geen marineschip, ook niet het tweede vliegkampschip, de Karel Doorman, had een grotere waterverplaatsing dan het Joint Support Ship. Wel was het vliegkampschip 10 meter langer en 13 meter breder, het werd dan ook met recht de "Dikke Boot" genoemd.

Groter betekent overigens niet direct duurder. Het goedkoopste deel van een schip is lucht, daarna staal. Als ruimtes niet vol worden gezet met apparatuur, dan zijn grotere schepen op termijn prettiger voor de bemanning (meer ruimte en betere vaareigenschappen tijdens slecht weer), goedkoper te onderhouden en goedkoper te moderniseren halverwege de levensduur. Wel zijn de kosten voor onderhoud van de romp hoger.

Geïntegreerde Mast Thales
De Geïnteregreerde Mast van Thales op de Karel Doorman in de avondzon. De mast huisvest een scala aan sensoren die eerder verspreid over het schip werden neergezet. In de mast zijn onder meer de volgende sensoren geplaatst: satellietontvanger in de bol, de Seastar radar (zeebeeld) en Smile radar (luchtbeeld) in de pyramide en de Gatekeeper camera's in de hoeken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Sensoren | Naar menu
Het JSS heeft systemen die al in gebruik zijn aan boord van andere Nederlandse schepen, hetgeen handiger is voor personeel en logistiek. Dat is ook goedkoper.
Net als de patrouilleschepen heeft het JSS een Geïntegreerde Sensor en Communicatie Suite (GSCS, beter bekend als de geïntegreerde mast) voor de beeldopbouw. De GSCS bestaat uit de bekende I-mast van Thales. Hierin zijn de belangrijkste sensoren en een deel van de communicatiemiddelen van het schip geïntegreerd. De belangrijkste sensoren van het JSS zijn:

- De luchtbeeldradar SMILE. De SMILE brengt luchtcontacten in beeld, maar kan ook worden ingezet om schepen op te sporen. Ook wordt deze radar gebruikt voor aansturing van helikopters op grote afstand.
- De zeebeeldadar SEASTAR is ontworpen voor de opsporing van zeer kleine en zeer langzame doelen zoals drenkelingen en vijandelijke zwemmers, maar ook drijvende mijnen en rubberboten. SEASTAR is tevens bruikbaar voor de begeleiding van de landing van een helikopter.
- De gecombineerde infrarood en HD-tv sensor GATEKEEPER geeft het schip dag en nacht een beeld van de gehele omgeving met behulp van infrarood en zichtbaar licht.

Joint Support Ship
Van voor naar achter: Goalkeeper, twee 12,7 mm Hitroles, een Goalkeeper aan de achterzijde van de opbouw en twee 30mm Marlins aan de zijkanten. Helemaal achteruit zijn twee posities voor 12,7mm Hitroles. Verder zijn er nog posities voor MAG of .50.

Marlin
De Oto Melara 30mm Marlin aan stuurboordzijde in 2016. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Wapensystemen | Naar menu
Het JSS zal bij dreiging beschermd worden door bijvoorbeeld fregatten en heeft daarom alleen wapens voor zelfverdediging op korte afstand. De verdediging is echter wel uitgebreider dan op de LPD's. Behalve twee Goalkeepers (tegen raketten, vliegtuigen en bootjes) heeft het JSS ook twee Oto Melara Marlin 30mm kanonsystemen en vier Oto Melara 12,7 mm Hitrole machinegeweren. Deze systemen beschikken over eigen elektro-optische richtmiddelen en worden bediend vanuit de commandocentrale.

Naast deze vast opgestelde wapens worden het schip op zes plaatsen uitgerust met opstellingen voor handbediende MAG-machinegeweren. De Doorman zal rond 2025 nieuwe wapens krijgen. De Hitrole zal worden vervangen door de opvolger Lionfish, van dezelfde fabrikant. De Goalkeepers worden verwijderd en er komt een RAM (kleine raketten) plus een 76mm kanon voor in de plaats. Dit kanon moet DART-munitie kunnen vuren waarmee het op veel grotere afstand doelen kan treffen, maar ook inkomende raketten kan raken. Waarschijnlijk volgt omstreeks 2028 de Pharos-radar van Thales, waarmee doelen aangewezen kunnen worden.

Communicatie | Naar menu
De middelen op het gebied van Command, Control, Communications, Computers and Information (C4I) zijn gemaakt voor een joint netwerkomgeving. C4I is erg belangrijk als veel verschillende eenheden over grote afstanden tegelijk moeten worden aangestuurd. In de commandocentrale wordt gebruik gemaakt van de Guardionsoftware voor de sensoren en de wapens.

Het JSS heeft zeven datanetwerken. Aan boord is net als bij andere schepen een draadloos communicatienetwerk geïnstalleerd: mobiele telefoons voor de communicatie aan boord. Op zo'n groot schip kan het namelijk lastig zijn om iemand te vinden. Bovendien komt er extra bekabeling voor de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Er is ook een computernetwerk voor de bemanning. De bemanning kan naar elkaar mailen aan boord, intranetpagina's bijhouden, maar er kunnen ook foto's en films geplaatst worden.



Energie en voortstuwing | Naar menu
De voortstuwing van de Karel Doorman is niet zo revolutionair, maar de configuratie is wel nieuw voor de marine. Elektriciteit wordt opgewekt door vijf Rolls-Royce Bergen dieselgeneratoren. Via vier Pulse Width Modulation MV7000 converters wordt de elektriciteit naar twee 8.900 kW elektromotoren gestuurd, die vervolgens de twee schroefassen aandrijven. De schroeven hebben een vaste spoed: in tegenstelling tot wat vaak voorkomt bij marineschepen kan de stand van de schroefbladen niet worden ingesteld. (Met verstelbare spoed kan een schip sneller, langzamer of achteruit varen door de stand van de schroefbladen anders in te stellen, zonder dat de motoren de assen sneller of langzamer hoeven te laten draaien.)

Hiermee haalt de Karel Doorman een topsnelheid van 18 knopen.

Volgens General Electric (voorheen Converteam), die de integrated vessel energy plant (IVEP) leverde, biedt de voortstuwingsconfiguratie het voordeel van hoge efficientie, weinig uitgestraald geluid en trilling, flexibiliteit, betere beschikbaarheid en kostenreductie. Tot slot levert deze manier van voortstuwing minder uitstoot op dan reguliere voortstuwing.

In maart 2016 raakte de hoofdelektromotor beschadigd. In eerste instantie werd gedacht dat de Karel Doorman daardoor zo'n 8 maanden uit de vaart zou zijn. Maar eind juni 2016 informeerde minister van Defensie Hennis de Tweede Kamer dat ook de tweede HEM gerepareerd moest worden in verband met een ontwerpfout. Na een ingrijpende aanpassing van de twee motoren, werden ze begin 2017 weer teruggeplaatst.

In april 2017 ging de Doorman weer naar zee.

In 2023 werden in de transformatoren van de voortstuwing scheurtjes gevonden, het schip zal daardoor de rest van het jaar tegen de kant liggen. De transformatoren zijn een belangrijk onderdeel in de hele voortstuwingsketen van het schip. De Doorman heeft een dieselelektrische voortstuwing; de dieselgeneratoren wekken stroom op en die moet worden omgezet om geschikt te maken voor de elektromotoren. Dat omzetten gebeurt door de transformatoren. Op 12 december 2023 was de Doorman gerepareerd en vertrok het schip weer naar zee.

Karel Doorman
Om de HEM van z'n plaats te kunnen takelen moesten twee dekken worden opengezaagd. (Foto: Zr.Ms. Karel Doorman)



Verder beschikt het JSS over twee roeren, twee boegschroeven en één hekschroef. De Karel Doorman kan daardoor zelfstandig, zonder gebruik van sleepboten, afmeren. Veel andere marineschepen, zoals fregatten, hebben die mogelijkheid niet omdat boeg- en hekschroeven, ook als ze niet gebruikt worden, geluid uitstralen. De Doorman is hierdoor beter te horen door onderzeeboten.

Hoofd elektromotor Karel Doorman
De hoofd elektromotor. Hier heeft de Doorman er twee van. Zij krijgen de elektriciteit van de dieselgeneratoren en iedere elektromotor drijft één as aan. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Kritiek | Naar menu
Hoewel het JSS met de grote transportcapaciteit internationaal een gat in de markt is, was en is er ook kritiek op het JSS. Zowel binnen als buiten de marine.

In eerste instantie richtte de kritiek op de politieke keuze voor een schip met gecombineerde helikopter-, transport- en bevoorradingscapaciteit. Naast de bevoorrader Zr.Ms. Amsterdam zou de marine immers vooral behoefte hebben aan helikoptercapaciteit. Voor de Zuiderkruis zou een aparte vervanger gebouwd moeten worden. Dan had de marine twee schepen gehad die speciaal voor die taak werden ontworpen. Dat was echter politiek onhaalbaar.

Toen door de politiek werd besloten om de Amsterdam niet te vervangen en de Doorman als het enige bevoorradingsschip te laten varen was er opnieuw kritiek. De marine zou meer hebben aan een pure tanker (zonder de grote opslagcapaciteit van eerdere bevoorraders), dan aan een schip met gecombineerde capaciteiten. Een tanker zou veel kleiner zijn en met minder bemanningsleden varen, en dus veel goedkoper zijn in gebruik. De Doorman wordt door critici niet gezien als een miskoop, maar wel als een gemiste kans op een goedkoper (maar beperktere) marine.


De binnenkomst van het JSS de Karel Doorman op 17 augustus in Vlissingen. (Bron: Koninklijke Marine)

Duurder en bezuinigingen | Naar menu
Eind 2009 bleek dat het JSS 100 miljoen euro duurder zou uitvallen dan in 2006 was begroot. De Tweede Kamer had eerst veel moeite met de prijsverhoging, maar stemde een maand later alsnog in. Verschillende politici reageerden woest op de prijsverhogingen. De politiek had echter door het jaren uitstellen van het JSS rond 2006, prijsverhogingen in de hand gewerkt.
Uiteindelijk zag men toch de noodzaak in van de bouw van het nieuwe schip en werd akkoord gegeven.

Op 2 februari 2012 werd bekend dat het schip opnieuw duurder was geworden. Volgens toenmalig Minister van Defensie Hans Hillen was er meer staal nodig dan verwacht en moeten er extra kosten gemaakt worden voor bepaalde medische voorzieningen. Ook waren er sinds de laatste budgetverhoging rekenfouten gemaakt, aldus de minister. Wat die rekenfouten inhielden, is niet bekend.
Het schip dat oorspronkelijk zo'n 250 miljoen euro zou kosten, kostte 407,9 miljoen.

Overigens werd op het JSS nog tot vlak voor de bouw flink bezuinigd. Mede hierdoor zijn veel verschillen te zien in de 3D tekeningen die werden gepubliceerd door de marine en Damen.

Kapitein ter zee Paul de Leeuw, projectleider JSS, gaf in het Marineblad van februari 2013 een aantal voorbeelden van de bezuinigingen: van 5 grote dieselgeneratoren die oorspronkelijk gepland waren, is het ontwerp gewijzigd in 4 grote en 1 kleine dieselgenerator. Met gevolgen voor de maximale vaart. De Leeuw noemt verder het schrappen van een vuilverbrandingsruimte voor het schip zelf en voor andere schepen die weinig ruimte hebben om hun afval op te slaan. In plaats daarvan is er een vuilopslagruimte. Het grootste deel van de bezuinigingen op het project vond plaats in de periode 2006-2009, later volgden kleinere schrapsessies.2 Verder verdween ook het vierde dek in de opbouw. Met het vierde dek was de hangar ook hoger geweest en had de motor of gearbox uit een Chinook helikopter getakeld kunnen worden. Daarnaast moest de 40-tons kraan aan bakboord verdwijnen om het schip goedkoper te maken. Omdat de Doorman vooral aan stuurboord afmeert, is het verlies van de kraan geen ramp.



Verkoop Behoud | Naar menu
Nog voordat het Joint Support Schip in Nederland arriveerde voor de afbouw, ging het gerucht dat de Karel Doorman verkocht zou worden. De marine moest namelijk opnieuw bezuinigen.

Op 17 september 2013 bleek uit de nota "In het belang van Nederland" van minister van Defensie Hennis dat het JSS na afbouw inderdaad direct moest worden verkocht.

Verkoop van de Doorman leverde wel ander een probleem op voor de marine. Zr.Ms. Amsterdam, de enige bevoorrader, stamt uit 1995 en zou technisch de geplande levensduur tot 2020 wel halen, maar het is een enkelwandige tanker. En Europese havens mogen dit soort schepen sinds 2010 weren op grond van milieuwetgeving. In de plannen van Hennis werd daarom ook nieuwbouw van een kleine tanker opgenomen.

Op 25 oktober 2013 werd bekend dat de plannen weer zouden worden teruggedraaid: het JSS bleef behouden en de Amsterdam moest na indienststelling van de Doorman worden afgestoten.

Na bekendmaking van verkoop van het JSS bleek namelijk dat er internationaal veel interesse is voor gebruik van de eerste twee pijlers van het JSS. Zelfs Kamerleden werden hierover benaderd. De marine gaat de Doorman gebruiken als bevoorrader. Hiervoor is "slechts" een bemanning nodig van 120 personen. Zodra landen strategisch zeetransport en/ of helikopterondersteuning vanaf zee nodig hebben, kan het JSS in internationaal verband worden ingezet. Het is dan goed mogelijk dat de betreffende landen wordt gevraagd om behalve het materieel (de te vervoeren wapens, helikopters, etc) ook het benodigde personeel te leveren.


De Duitse marine over de samenwerking.

Internationale samenwerking | Naar menu
Eén van de voorwaarden van het behoud van de Karel Doorman was dat naar internationale samenwerking moest worden gezocht, zodat andere landen het schip konden gebruiken in ruil voor personeel of financiële middelen.

In juli 2015 werd bekend dat de Nederlandse en Duitse marines intensief willen gaan samenwerken. Het onlangs opgerichte Seebataillon zou dan samen gaan met de Nederlandse marine en Duitsland zou dan gebruik kunnen gaan maken van de Doorman. In januari 2016 werden deze berichten nogmaals bevestigd, maar opnieuw zonder details over de samenwerking.

Op 4 februari 2016 werd aan boord van de Doorman de intentieverklaring tot intensieve samenwerking getekend door de ministers van Defensie van beide landen.

Vooruitlopend op de Nederlands-Duitse samenwerking waren er al zorgen geuit. De Koninklijke Marine heeft immers na uitdienststelling van de Amsterdam alleen de Karel Doorman nog als bevoorradingsschip, en precies dat schip zou gedeeld moeten worden. Na afloop van de ondertekening reageerde de Commandant Zeestrijdkrachten LGENMARNS Verkerk desgevraagd op de zorgen: "Wij hebben de Karel Doorman hard nodig voor het op zee bevoorraden van de vloot. Dus als Duitsland gebruik maakt van dit schip voor zeetransport of als seabase, moeten we wel kijken hoe we gecompenseerd kunnen worden voor het verlies van BOZ-capaciteit. Bijvoorbeeld door van Duitse zijde een evenredig aantal tankerdagen beschikbaar te krijgen, want zij hebben meerdere tankers. Op die manier kun je wel tot uitruilen komen zonder dat het pijn hoeft te doen."

Karel Doorman droogdok
Wat ontzettend indrukwekkend is de Doorman toch! Deze foto werd op 5 maart 2019 gemaakt, het dok was een paar minuten droog. Water dat er aan de zijkant uit stroomt is nog ballastwater. Het schip werd voor benoemd onderhoud gedokt bij Damen Shiprepair in Amsterdam. Meer foto's. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Onderhoud | Naar menu
Van februari 2019 tot januari 2020 was Zr.Ms. Karel Doorman in benoemd onderhoud. Dit onderhoud stond al vast toen het schip werd gebouwd en is altijd om de vier jaar. Door de problemen met de elektromotoren heeft het schip weliswaar een jaar stil gelegen, maar zijn veel systemen wel gebruikt tijdens die periode. Ook voor en na de reparatie heeft het schip veel gevaren; twee keer naar Afrika, twee keer naar het Caribisch gebied, een keer naar de Middellandse Zee, de Noorse Zee en de Oostzee. Meerdere reizen duurden maanden.

Het onderhoud vond plaats in Amsterdam bij Damen Shiprepair (voorheen Shipdock). Alle systemen van het schip werden uit elkaar gehaald en gereviseerd. Ook het platform moest worden opgeknapt, waardoor het schip gedokt werd. Er zijn ook wat verbeteringen aangebracht, zoals wat ruimtes die opnieuw werden ingedeeld (het Cafetaria bijvoorbeeld) en andere aanpassingen om bijvoorbeeld te kunnen voldoen aan nieuwe wet- en regelgeving.

Op dinsdag 23 juli 2019 werd de Karel Doorman naar Den Helder gesleept voor het tweede deel van het onderhoud, voornamelijk gericht op de sensoren, wapens en commandosystemen.

Op 23 maart 2019 ging het schip voor het eerst weer naar zee voor SARC3. Niet veel later zou het naar het Caribisch gebied worden gestuurd.

Infographic goederen Karel Doorman ebola
Wat was aan boord van de Karel Doorman op weg naar West-Afrika in het kader van de ebola bestrijding? (Infographic door: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Inzet | Naar menu
Hoewel het schip pas in april 2015 in dienst kwam, vertrok de Karel Doorman op 6 november 2014 naar West-Afrika vertrokken met o.a. beschermende kleding, mobiele klinieken en transportmiddelen, verpakt in 91 containers. De DMAN nam ook 155 voertuigen mee. Het schip bleef drie maanden weg. Voor vertrek publiceerde Marineschepen.nl een exclusief interview met de commandant van het JSS.


Film van de eerste belading voor de ebola-missie in Den Helder. November 2014. Gemaakt door Virtual-1 Studio.

Het schip arriveerde op 18 november in de haven van Freetown, Sierra Leone, waar het de eerste goederen loste. 24 november was na Guinee de laatste offload in Liberia. Vrijdag 5 december arriveerde het schip in Vlissingen. Na een weekend thuis, begon de bemanning maandag 8 december met de tweede lading. 12 december vertrok de DMAN weer naar West-Afrika, waar het op 23 december aankwam in Sierra Leone. Na Kerstmis op zee te hebben gevierd, arriveerde de Doorman met goederen in Guinee en in het nieuwe jaar loste het de laatste hulpgoederen in Liberia.

Van 12 januari tot 15 januari was de Karel Doorman in Dakar, Senegal. Eenmaal op zee werden drie verstekelingen ontdekt. Zij waren via de trossen aan boord gekomen en hadden zich onder andere in één van de reddingsboten verschansd. Op 24 januari 2015 eindigde de missie met terugkeer in Den Helder.

Op 8 mei 2015, net in dienst gesteld, vertrok Zr.Ms. Karel Doorman uit Den Helder voor een reis via Noorwegen naar Canada, de Verenigde Staten en het Caribisch gebied. Het schip heeft diverse tests en metingen uitgevoerd, deels voor de warmweerbeproeving. Daarnaast transporteerde het materieel en bevoorraadde het schepen. In Canada ondersteunde DMAN de handelsmissie en gaf het op verzoek van Canada presentaties over hoe het JSS de noodhulpmissie -zo snel na de bouw- wist de volbrengen. De Karel Doorman viel in het Canadese Montreal erg op en dat leverde veel aandacht in de lokale media en op social media op. De reis duurde 9 weken. Daardoor was de Doorman de grote afwezige tijdens de Marinedagen op 4 en 5 juli 2015.

Nadat de Doorman delen van 2016 en 2017 had stil gelegen door defecte elektromotoren, moest het nog de initiële opwerkfase na indienststelling volbrengen. De Doorman was met koudweerbeproeveingen en SARC4 in de Oostzee bezig toen orkaan Irma over het Caribisch gebied raasde. Lang werd over inzet van de Doorman gesproken. Op 13 september 2017 werd bekend dat de Doorman naar het Caribisch gebied zou gaan voor het verlenen van noodhulp na orkaan Irma. De orkaan had een week eerder o.a. Sint Maarten zwaar getroffen.
Op 24 november 2017 keerde het schip weer terug.

Karel Doorman commando centrale
De commandocentrale van de Karel Doorman tijdens Sea Guardian in 2018. (Foto: Defensie)

De Doorman werd ingezet tijdens Sea Guardian in de Middellandse Zee in april en mei 2018. Sea Guardian helpt terrorisme in de regio tegen te gaan en bevordert de dialoog met landen rond de Middellandse Zee. Van de vier keer dat de Doorman is ingezet van 2014 t/m 2020, was dit de enige keer dat het echt een functie van marineschip had.

In oktober en november 2018 deed Zr.Ms. Karel Doorman mee aan de grootste NAVO-oefening sinds de Koude Oorlog, Trident Juncture 2018.

Na (vooraf gepland) onderhoud in 2019 was de Doorman begin 2020 aan het opwerken toen de coronacrisis uitbrak. Op 26 maart meldde Marineschepen.nl dat Zr.Ms. Karel Doorman mogelijk naar het Caribisch gebied gaat om hulp te verlenen. Drie dagen later ging de bemanning in quarantaine en op 9 april werd bekend dat het schip ook daadwerkelijk zal worden ingezet voor tenminste drie maanden. Op 13 april 2020 vertrok Zr.Ms. Karel Doorman naar het Caribisch gebied, voorbereid op coronahulp én orkaanhulp. De inzet van de Doorman op gebied van corona is beperkt. De eerste twee weken van het verblijf, was het schip vooral bezig met maritieme grensbewaking.
Het schip kwam in mei 2020 wel negatief in het nieuws na een bericht over mogelijke zedenincidenten aan boord. Een officier zou een (mannelijke) matroos hebben aangerand, meer aangiften volgden. Berichten over de slechte sfeer aan boord werden tegengesproken door bemanningsleden.
Op 26 juni keer het schip, eerder dan vooraf aangekondigd, terug in Den Helder.

Na de Nederlandse oefening Continuation Cruise in augustus-september 2020 ging Zr.Ms. Karel Doorman verder met opwerken, SARC 4. Samen met Zr.Ms. Van Speijk was het op de Noordzee toen bleek dat een bemanningslid besmet was geraakt met corona.

Karel Doorman
Zr.Ms. Karel Doorman op bezoek in Amsterdam in juli 2021, samen met Zr.Ms. Rotterdam. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Zr.Ms. Karel Doorman verliet op 7 mei 2022 de haven van Den Helder om zich aan te sluiten bij het permanente eskader SNMG1 in de Oostzee. De Doorman maakte 4 maanden deel uit van SNMG1, waarvan 2,5 maand als stafschip. Tijdens deze reis in juli was de Doorman op de Noordzee een schip aan het bevoorraden en tegelijkertijd een Russisch marineschip aan het observeren, toen dat marineschip bijdraaide en korte tijd op de Doorman af leek te stevenen. Even was onduidelijk wat het Russische schip ging doen, maar het stuurde weer bij en vervolgde haar oorspronkelijke koers.

In december 2022 had de Doorman voor het eerst drie NH90-helikopters aan boord. Twee daarvan waren in de ASW-configuratie (onderzeebootbestrijding) en daarmee werd dus het jagen op onderzeeboten beoefend.

Het JSS zou in najaaar 2023 stationsschip worden, maar dat ging niet door doordat de problemen met de transformatoren aan het licht kwamen. Eind 2023 werd het schip genoemd als aflosser van Zr.Ms. Holland dat bij Cyprus in afwachting is om ingezet te worden voor hulpverlening aan de bevolking van Gaza. Oorspronkelijk zou na de Westreis het onderhoud beginnen aan de Doorman, plus een eerste deel van de Midlife Upgrade (MLU). Die planning is nu onzeker.

Karel Doorman
De kombuis. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Cafetaria Karel Doorman
Het dagverblijf van de matrozen, het Caf, heeft een grote televisie en een bar. Dit verblijf is, ondanks het grote aantal matrozen aan boord, het kleinst van alle dagverblijven. Veel bemanningsleden zijn 's avonds op hun hut om daar te gamen en films te kijken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Fitness Karel Doorman
Bij een groot en modern schip hoort een grote en moderne fitnessruimte. Nou die is er! (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

roerganger Karel Doorman
Het stuurwiel wordt niet meer gebruikt. Er zijn wel genoeg knoppen en schermen! (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

brug Karel Doorman
De brug is gigantisch, op deze foto is slechts de helft te zien. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)

Specificaties | Naar menu

Naamsein Naam In dienst
A833 Karel Doorman 2015
Afmetingen 204,72 x 30,4 x 7,8 (lxbxd)
Max. waterverplaatsing 27.800 ton
Max. snelheid 18 knopen
Bemanning minimaal 120 (afhankelijk van rol uit te breiden tot 171) + 129 "opstappers"
er is ruimte voor in totaal 300 personen
Voortstuwing 5x Rolls Royce Bergen dieselgeneratoren
2x 8.900 kW elektromotoren
Wapensystemen 2x automatisch 30 mm Marlin WS kanon
4x Hitrole automatische machinegeweren 12,7 mm
2x Thales Nederland SGE-1 Goalkeeper 30mm
6x MAG Machinegeweren
Sensoren Scout Mk3 zeebeeldradar
SMILE luchtwaarschuwingsradar
SEASTAR oppervlaktewaarschuwingsradar
GateKeeper infrarood/ electro-optisch waarschuwingssysteem
Vigile-D ESM (vanaf 2023?)
Helikopters/ vliegtuigen 6 NH90 helikopters
of 2 Chinook helikopters of 3 MV-22 Osprey tiltrotor vliegtuigen


Noten
1."Mijn eerste indruk? Wat is die groot!", Alle Hens februari 2014, pag 7
2. "Indrukwekkende maritieme logistieke capaciteit voor de gehele krijgsmacht" Marineblad februari 2013, pag 12-15




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Privacy
Adverteren
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
Nederlandse marineschepen
Belgische marineschepen
Marineschepen wereldwijd

Bedrijven

Damen

Gerelateerde artikelen
Doorman jaagt op onderzeeboten

DMAN vertrokken naar Caribisch gebied

Doorman mogelijk naar de West ivm corona

Doorman 5 maanden in onderhoud

DMAN gaat noodhulp verlenen

DMAN stuk tot zomer 2017

Motor DMAN stuk

NL-D samenwerking

Canada onder indruk

Doorman in dienst

Reportage Doorman deel 1

Reportage Doorman deel 2

Indienststelling op 24-04

Blogs DMAN ebolamissie

DMAN in Freetown

2e lading in Vlissingen

Laatste offload in Liberia

DMAN lost in Sierra Leone

Video laden DMAN

Interview commandant DMAN

Doorman vertrekt binnenkort

DMAN mogelijk tegen ebola

DMAN 1e keer in Den Helder

JSS bij Den Helder

Proefvaart JSS begonnen

DMAN 1 juli in Den Helder

JSS gedoopt

Mast op JSS

JSS blijft toch

JSS in verkoop

JSS onderweg

De maritieme oplossing

JSS vervangt Zuiderkruis