|
|
Astuteklasse onderzeeboten (UK)
Laatst aangepast: 13-03-2023
De Astuteklasse onderzeeboten zijn de nieuwste aanvalsonderzeeboten (SSN) van de Britse marine. De boten varen op kernenergie en kunnen zowel torpedo’s als kruisvluchtwapens lanceren. De belangrijkste taken zijn bestrijding van onderzeeboten en oppervlakteschepen, vergaren van inlichtingen en het afzetten van Special Forces van het Korps Mariniers.
Dankzij de Tomahawk kruisvluchtwapens hebben de Astutes ook de mogelijkheid om landdoelen aan te vallen over grote afstand.
Ga direct naar specificaties (onderaan deze pagina).
HMS Astute (Foto: Royal Navy)
Zeven boten vervangen twaalf
In 1997 werden drie onderzeeboten besteld met de namen Astute, Ambush en Artful, behorend tot de Astuteklasse voor het bedrag van 2 miljard pond. De klasse van uiteindelijk zeven boten moesten de vijf Swiftsure klasse onderzeeboten en twee boten van de Trafalgar klasse vervangen. De overige onderzeeërs van de Trafalgar klasse zouden worden vervangen door weer een andere serie subs: project Future Attack Submarines. Dit project werd echter in 2001 geannuleerd. Daardoor zullen de zeven onderzeeboten van de Astuteklasse de twaalf van zowel de Swiftsure klasse als de Trafalgar klasse vervangen.
Grote onderzeeboten
De onderzeeboten van de Astuteklasse zijn met hun 97 meter groter dan hun voorgangers. De reden is dat zij de kernreactor gebruiken die ontwikkeld was voor de Vanguard klasse onderzeeboten. De Vanguards zijn onderzeeboten met de ballistische Trident kernraketten en daarom veel groter zijn dan aanvalsonderzeeboten. Een andere reden is dat grotere boten goedkoper zijn bij de bouw en in onderhoud. De grote winnaars zijn echter de bemanningsleden, die met de nieuwe boten meer ruimte krijgen. Zo heeft iedereen een eigen bed (dat was niet altijd zo op oude onderzeeboten) en is er zelfs plaats voor 11 “passagiers“.
Onlogisch ontwerp
Meerdere Nederlandse insiders reageerden naar eigen zeggen verbaasd op de onlogische indeling van de Astuteklasse onderzeeboten. "Het lijkt alsof ze eerst een onbemande onderzeeboot hadden ontworpen en zich toen pas realiseerden dat er nog mensen bij moesten. De hutten en verblijven lijken haast willekeurig in het ontwerp te zijn gepropt," zei één van de deskundigen die aan boord was geweest tegen Marineschepen.nl. Overigens is deze kritiek vaker geuit over Britse oppervlakteschepen en onderzeeboten.
Naamgeving
Zoals vaker bij de Royal Navy hebben alle schepen namen die met dezelfde letter beginnen. Bij de Astuteklasse hebben de namen onderling echter niet allemaal iets met elkaar te maken, behalve dat ze afkomstig zijn van eerdere Britse marineschepen. Astute (scherpzinnig), Ambush (hinderlaag) en Artful (listig) zijn namen die ook werden gebruikt voor de A-klasse onderzeeboten uit de jaren '50. Audacious (gedurfd), Anson (18e eeuwse admiraal George Anson), Agamemnon (een krijgsheer uit de Griekse mythologie), Agincourt (een plaats in Frankrijk waar de Engelsen in 1415 het Franse leger versloegen) zijn namen die gebruikt zijn voor slagschepen in de Eerste Wereldoorlog.
HMS Ajax was ook een slagschip in de Eerste Wereldoorlog, de Britse marine heeft in totaal acht schepen gehad met die naam. Tot 2018 werd gedacht dat de laatste boot van de Astuteklasse ook Ajax zou gaan heten, maar die naam is dus gewijzigd. De reden is onbekend.
Kernonderzeeërs
De Rolls-Royce PWR2 (Core H) reactor zorgt voor elektriciteit en voortstuwing. De boten worden echt in beweging gebracht door de waterjet. Net zoals een aantal Franse en Amerikaanse onderzeeboten en moderne torpedo’s, gebruiken de Astutes geen normale schroef. Jet voortstuwing is in het algemeen stiller en kan harder gevaren worden zonder dat er cavitatie ontstaat (luchtbellen die ontploffen bij de schroef en dus veel lawaai veroorzaken).
De boten worden gestuurd met behulp van de vier roeren aan de achterzijde en twee duikroeren aan de voorzijde. Boven water is het ontzettend moeilijk om goed te manoeuvreren met een onderzeeboot, maar ook boten zo groot als de Astute zijn onderwater uitstekend bestuurbaar.
Dankzij de nucleaire voortstuwing kunnen de onderzeeboten 25 jaar varen zonder bijgevuld te worden. De enige reden om boven water te komen is om de bemanning aan en van boord te kunnen laten gaan, eten en drinken te laden en voor onderhoud aan de boot zelf.
Als back-up voor elektriciteit hebben de boten dieselgeneratoren aan boord. Toen HMS Astute op
22 oktober 2010 aan de grond zat, was de rook van de diesels duidelijk te zien.
Stealth onder water
Behalve een waterjet hebben de ontwerpers ook gebruik gemaakt van andere technieken om de boot moeilijk detecteerbaar te maken, want dat is uiteraard de essentie van een onderzeeboot. Daarom zijn 39.000 geluidsabsorberende tegels geplaatst aan de buitenkant van de boten. Deze tegels weerkaatsen veel minder geluid waardoor schepen, vliegtuigen en helikopters met een actieve sonar (die dus is gebaseerd op weerkaatsing van de uitgezonden ping) de boten veel moeilijker kunnen vinden.
De Britse marine gebruikt dergelijke tegels overigens al veel langer op hun onderzeeboten. Vooral in het begin waren er veel problemen omdat de tegels niet vast bleven zitten, waardoor de boten minder gestroomlijnd waren en er meer geluid werd geproduceerd.
HMS Astute op het droge. De waterjet aan de achterzijde wordt geheim gehouden. Toen de onderzeeboot op 22 oktober 2010 vast kwam te zitten, was men bang dat dit deel van de boot door het ebbende water bloot zou komen te liggen en een prooi zou zijn voor buitenlandse inlichtingendiensten. (Foto: Royal Navy)
Moeilijke bouw
De onderzeeboten van de Astute familie zijn zeer modern en een enorme sprong voorwaarts voor de Britse onderzeedienst. De boten bestaan uit meer dan een miljoen onderdelen en de bouw was onwaarschijnlijk complex. Dat leverde overigens ook problemen op, waardoor de boten veel later dan gepland in dienst kwamen en budgetten werden overschreden: bijna 5 jaar te laat en 1,5 miljard pond duurder dan begroot.
Op 31 januari 2001 startte de bouw van de eerste boot. Het staal van de laatste boot, HMS Agincourt, werd in de zomer van 2016 gesneden.
Lang leek de bouw van de boten weer goed te gaan, maar in 2019 bleek dat er toch weer problemen waren. Eerst was er in september 2018 rookontwikkeling in de commandocentrale van HMS Audacious. Er zou echter geen schade zijn. De boot, die al vertraagd was (zou in 2018 in dienst gesteld worden), zou in het voorjaar van 2019 gaan proefvaren. In de zomer van 2019 lag HMS Audacious echter nog steeds tegen de kant. De Britse marine wilde weinig over de problemen kwijt. HMS Audacious werd op 3 april 2020 in dienst gesteld.
De vertraging raakt ook de rest van het programma. HMS Agincourt, de laatste boot wordt in 2026 verwacht.
Geen periscoop maar optronische mast
In plaats van een normale periscoop, een zeer complex instrument van spiegels en lenzen, worden steeds meer onderzeeboten voorzien van een optronische mast met camera's. Zo ook de Astuteklasse, die zijn voorzien van de Thales CM10 optronic mast. Een optronische mast biedt vele voordelen ten opzichte van de periscoop omdat die laatste de waterdichte huid van doorboort. In uitgeschoven positie bevindt de periscoop zich immers boven water en het onderste deel van de buis in de centrale, zodat men door de kijker naar buiten kan kijken. Dat blijft een zwak punt in de constructie. De optronische mast gaat niet door het dek heen, alleen de kabels met de informatie van de mast. In de centrale en op andere plaatsen in de onderzeeboot kan op beeldschermen getoond worden wat er zich buiten afspeelt.
Een optronische mast heeft echter ook een nadeel, zo ondervond de Britse marine. De gebruikers van de periscoop bouwen hun mentale beeld van de buitenwereld op dankzij het draaien met de periscoop. Als de gebruiker door de periscoop naar voren kijkt, weet hij dat een schip dat hij ziet voor de onderzeeboot vaart. Als hij vervolgens draait en naar achteren kijkt, is het helder dat de objecten daar zich achter de onderzeeboot bevinden. Die logica is weg bij een optronische mast als die niet op eenzelfde manier wordt bediend, maar bijvoorbeeld met een joystick. Dat is een grote uitdaging, omdat één van de lastigste dingen voor iemand in een gesloten ruimte van een onderzeeboot is, is een mentaal 3D beeld vormen van de complexe omgeving met bijv. rotsen, vissen, stroming, onderzeeboten, fregatten, vissersschepen, vliegtuigen en helikopters.
Sonars en torpedo's
Uiteraard hebben de onderzeeboten zowel actieve (ping uitzenden) als passieve sonars (alleen luisteren), waarmee zij schepen en onderzeeboten kunnen opsporen. De Thales Underwater Systems Sonar 2076 is de belangrijkste sonar. Overigens zal een onderzeeboot zelf zelden de actieve sonar gebruiken omdat de boot dan ontdekt wordt. Overigens biedt een passieve sonar veel meer mogelijkheden doordat geluid onder water heel ver draagt; een onderzeeboot hoort een fregat op vele tientallen kilometers afstand.
Tegen onderzeeboten en schepen zetten de boten de Spearfish torpedo in. Deze worden gelanceerd uit de zes torpedobuizen. Dat laatste geldt ook voor de Tomahawks. De Astutes hebben geen verticale lanceerinrichting.
Incidenten
Waar de bouw van de boten in het begin allerminst soepel verliep, ging er tijdens de eerste tests op zee ook het nodige fout. Op 22 oktober 2010 liep HMS Astute in Schotse wateren aan de grond. Na ongeveer 12 uur vast te hebben gezeten kon de boot worden losgetrokken.
Toen de onderzeeboot na reparatie weer na zee vertrok, ontstonden direct de eerste dag problemen met zoetwatermakers waardoor de Astute terug moest keren naar de haven. In mei 2011 had een ernstiger incident plaats: problemen met de hydrauliek. Hierdoor was het gevaar dat ook de duikroeren niet meer bediend konden worden. De onderzeeboot moest naar de haven worden gesleept.
De meest dramatische gebeurtenis was het schietincident op 8 april 2011. HMS Astute lag in de haven van Southampton toen een matroos met een geweer op twee onderofficieren en twee officieren vuurde. Beide officieren werden getroffen, één overleed direct en de ander (commandant van het schip) werd in zijn buik geraakt maar overleefde het drama. De matroos werd later veroordeeld tot 25 jaar gevangenisstraf. De 22 jarige dader had het wapen ontvangen omdat hij wacht moest lopen. Normaal gesproken is marinepersoneel aan boord ongewapend.
Inzet
De boten van de Astuteklasse zijn ingezet voor geheime operaties en namen uiteraard deel aan oefeningen.
HMS Artful voer met de taakgroep onderleiding van de Britse carrier HMS Queen Elizabeth in 2021 (met oa Zr.Ms. Evertsen) naar de Zuid-Chinese Zee, Japan en Guam.
Australische variant
In de zoektocht naar nucleaire onderzeeboten binnen het AUKUS-onderzeebootprogramma wil Australië de nieuwe onderzeeboten baseren op de Astuteklasse. De Australische variant zal echter Amerikaanse systemen krijgen. Het gaat dan vermoedelijk om Amerikaanse torpedo's, een Amerikaans CMS (software in de commandocentrale) en mogelijk ook Amerikaanse sonars. Dat betekent echter wel dat de onderzeeboot deels opnieuw ontworpen moet worden.
Afbeeldingen
Centrale aan boord van HMS Astute (Foto: BAE Systems)
Officier van de wacht in de centrale van HMS Astute (Foto: BAE Systems)
Officier bij het plot van HMS Astute (Foto: BAE Systems)
Slaapverblijf onderofficieren (Foto: BAE Systems)
Gang op two deck, richting de achterzijde van de boot. (Foto: BAE Systems)
De kombuis aan boord van HMS Ambush. (Foto: Bruce Adams/ Daily Mail)
Toiletten van HMS Ambush. (Foto: Bruce Adams/ Daily Mail)
Specificaties
| Nummer |
Naam |
In dienst |
| S119 |
Astute |
2010 |
| S120 |
Ambush |
2013 |
| S121 |
Artful |
2016 |
| S119 |
Audacious |
2020 |
| S119 |
Agamemnon |
2022 |
| S119 |
Anson |
2024 |
| S119 |
Agincourt (was Ajax) |
2026 |
|
| Afmetingen |
97 x 11,3 x 10 |
| Max. waterverplaatsing |
7400 ton |
| Max. snelheid |
29 knopen onder water |
| Bemanning |
98 |
|
Voortstuwing
|
Rolls-Royce PWR 2 kernreactor
MTU 600 kilowatt diesel generatoren |
| Wapensystemen |
Spearfish torpedo's
Tomahawk Block IV kruisvluchtwapens
Mijnen |
|
Sensoren
|
Thales Underwater Systems Sonar 2076
Atlas Hydrographic DESO 25 depth-finding echosounder
2 x Thales Optronics CM010 optronische masten
Raytheon Systems Ltd Successor IFF systeem
Zeebeeld en navigatieradar
|
Sinds 13 augustus 2001
|
