Eind november en begin december hebben NAVO eenheden intensief gezocht naar een onbekende onderzeeboot bij Schotland, nadat een periscoop was gezien. Dit meldden diverse Britse media, waaronder de BBC, deze week. Omdat de periscoop niet van een Britse of andere NAVO onderzeeboot kon zijn, werden Britse fregatten, Amerikaanse, Franse en Canadese maritieme patrouillevliegtuigen ingeschakeld om te zoeken naar de sub.
De operatie is afgerond, maar of een onderzeeboot is gevonden is niet bekend.
Een Type 23 fregat op de Clyde, nabij Faslane. Archieffoto. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Periscoop gezien
De waarneming van een periscoop door een Brits vissersschip eind november ten westen van Schotland, was de start van een grootschalige zoekactie die tot enkele dagen terug stil werd gehouden.
Waar de visser de periscoop exact heeft waargenomen is onbekend, maar zou niet ver zijn van de Britse onderzeebootbasis in Faslane, thuishaven van onder andere de Britse nucleaire onderzeeboten van de Vanguardklasse. In dit gebied is doorgaans veel onderzeebootactiviteit door de basis, maar ook omdat dit hét onderzeebootoefengebied is voor de Britten en onder meer Nederlandse onderzeeboten. Ook Duitse en Noorse onderzeeboten komen er geregeld om te oefenen en opgewerkt te worden.
De periscoop was echter direct verdacht, omdat de visser op dat moment in een gebied voer waar onderzeeboten boven water moeten varen. Die regel is opgesteld sinds in 1990 de onderzeeboot HMS Trenchant (Trafalgarklasse) verstrikt raakte in een net en het bijbehorende vissersschip inclusief vier bemanningsleden de diepte in trok.
Na de waarneming door het vissersschip eind november werd door de Britse marine direct onderzocht of de periscoop van een eigen of andere NAVO-onderzeeboot kon zijn. Toen bleek dat het geen onderzeeboot van een bevriende mogendheid kon zijn, werd alarm geslagen.
Een P-3C Orion van de Amerikaanse marine. Deze vliegtuigen kunnen (door 1 motor uit te zetten) erg lang in de lucht blijven en met sensoren als sonarboeien onderzeeboten opsporen. (Foto: US Navy)
Internationale zoekactie
Meerdere Britse fregatten en -volgens onbevestigde berichten- een onderzeeboot van de Astuteklasse gingen op pad om de bewuste sub te vinden.
Groot-Brittannië besloot in 2010 de oude Nimrod maritieme patrouillevliegtuigen niet meer te vervangen en dus moest de hulp worden ingeroepen uit het buitenland. Twee Amerikaanse P-3C Orion's, een Canadese CP-140 Aurora en een Franse Atlantique 2, allen gespecialiseerd in het jagen op onderzeeboten, vlogen naar de vliegbasis RAF Lossiemouth om vanaf daar te jagen op de onbekende sub. De Britse luchtmacht stuurde een Raytheon Sentinel verkenningstoestel.
Het Britse Ministerie van Defensie wilde alleen bevestigen dat er tijdelijk MPA's van bondgenoten vanaf RAF Lossiemouth opereerden, maar over de operatie zelf wilden woordvoerders niets loslaten.
Dat er onaangekondigd buitenlandse MPA's vanaf Lossiemouth actief waren, was spotters al opgevallen. Zij deelden dat vervolgens via diverse fora. Wat ook opviel was, dat toen een Russisch eskader eind november nabij Frankrijk aan het oefenen was, de Royal Navy het patrouilleschip HMS Tyne stuurde. Later bleek, volgens de BBC, dat het Fleet Ready Escort schip (een fregat of destroyer) niet kon gaan omdat het zocht naar een onderzeeboot.
Inmiddels is de operatie afgerond. Het is onbekend wat de resultaten waren van de zoektocht.
Moeilijk zoeken
Het zoeken naar onderzeeboten is al erg moeilijk, maar de wateren nabij Schotland zijn extra lastig. Marineschepen.nl sprak vanmiddag met Kapitein-ter-zee b.d. Driekus Heij, oud-commandant van Hr.Ms. Tonijn en commandant van de Onderzeedienst van 1989 tot 1993.
Heij stond aan de basis van de Nederlandse opleiding tot onderzeebootcommandant, die nog altijd voor een groot deel in de Schotse wateren plaatsvindt. Driekus Heij kent de wateren rond de Clyde dus goed en het vinden van een onderzeeboot is daar niet makkelijk: "Het is lastig water. Er zijn allerlei stromingen, de warme golfstroom komt er ook nog langs. Er zijn ondiepe delen, maar het wordt er vrij snel diep. Het is geen homogeen gebied onder water, wat voor opsporen het makkelijkst is."
Erg verrassend vindt Heij het niet dat er een onderzeeboot nabij Schotland komt kijken: "Er is genoeg interessants te zien. Vroeger probeerden de Russen dat ook. En nog steeds wel denk ik." Maar er is een groot verschil tussen een onderzeeboot in de territoriale wateren of daarbuiten. Heij: "Ja, het hangt af van waar ze die periscoop hebben gezien: in Loch Fyne, in de Clyde of op buiten de kustwateren. Als hij in een Loch of in de Clyde zou zijn, dan is het ernstig. Want dan komt hij in de territoriale wateren van een andere mogendheid en dat is niet toegestaan."
Hoewel uiteraard niets bekend is over uit welk land de onderzeeboot komt, is Rusland het eerste land waar iedereen aan denkt. Zoals bekend is Rusland in de lucht, maar ook onder water steeds actiever. En de wateren aan de westkust van Schotland zijn natuurlijk erg interessant voor Russische onderzeeboten. Vanuit Faslane vertrekken immers de Vanguardklasse onderzeeboten met ballistische kernraketten voor hun zeer geheime missies.
Een Russische onderzeeboot zou een Vanguardklasse sub graag willen volgen, maar er is meer interessants voor ze volgens Driekus Heij: "Hij kan komen kijken naar een bepaald marineschip of naar een nieuwe onderzeeboot."