Hoe herken je marineschepen?
Laatst aangepast: 02-11-2011
Scheepsherkenning is nog steeds belangrijk, matrozen van de Operationele Dienst krijgen nog lessen in visuele herkenning. Toch lijkt de aandacht steeds meer af te nemen. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de voorschrijdende technologie.
Tegenwoordig wordt op nieuwe schepen standaard een camerasysteem geinstalleerd waarmee mijlenver gekeken én opgenomen kan worden. Deze systemen kunnen automatisch doelen opsporen en volgen, in zowel gewoon tv formaat als infrarood formaat. De LCF'en hebben bijvoorbeeld de Thales Mirador en de OPV's hebben de GATEKEEPER. Die laatste toont beelden in full-HD. Maar al deze beelden moeten wel goed geinterpreteerd en/of gecontroleerd worden.
Beelden van de infrarood camera van het Zweedse marineschip HMS Stockholm. Tijdens een anti-piraterij actie filmde de camera twee piratenboten.
Een andere ontwikkeling is AIS (automatic identification system). Zenders aan boord van schepen geven automatisch hun positie door en via internet of systemen aan boord kan iedereen ieder schip direct herkennen. Maar niet alle marineschepen hebben dit systeem aan staan en in oorlogstijd sowieso niet.
Identificatie kan ook door het ontvangen van de radarsignalen die het andere schip uitzendt en deze signalen te vergelijken met die in een database. Ook worden schepen geidentificeerd aan de hand van het geluid van de scheepsschroeven.
Helaas zijn bovengenoemde mogelijkheden in oorlogstijd of zullen vijandelijke schepen hun radars en andere systemen uitzetten. Dat betekent dat men op de spannendste momenten afhankelijk kan zijn van een ouderwetse verrekijker en Eyeball Mk 1, oftewel: je oog. Aan boord van marineschepen is daarom een goede kennis van visuele herkenning noodzakelijk. Bovendien het is ook erg leuk!
Eyeball Mk 1. Hier speurt een Nederlandse matroos aan boord van een M-fregat de Oostzee af.
Afhankelijk van het moment waarop je een marineschip ziet, kun je een schip herkennen aan verschillende zaken. Als je bijvoorbeeld zelf op zee bent en je tuurt met je verrekijker naar een schip dat aan de horizon vaart, zul je het schip moeten herkennen aan het silhouet. Maar als je een schip op een foto ziet van dichtbij, zijn er weer heel andere zaken waar je op moet letten. Ondanks dat gezegd werd dat dit een cursus herkenning is, zul je met het lezen van deze pagina nog nauwelijks een schip herkennen. Het hoeft niet altijd uit je hoofd, want er is altijd wel internet of een editie van Jane's Fighting Ships in de buurt, maar het scheelt wel een hoop tijd. Probeer dus op een rustig moment via het internet, Jane's of een ander naslagwerk de belangrijkste marineschepen uit je hoofd te leren. Begin dus bij grote schepen van NAVO-marines.
Hieronder volgt in het kort waar je op kunt letten bij het herkennen van schepen.
Internationale samenwerking bij het ontwerpen van marineschepen maakt het niet makkelijker om schepen te onderscheiden van elkaar. Ook de stealtheigenschappen maken het steeds moeilijker. Zie hier schepen van drie landen: Andrea Doria (Italie), Daring (UK) en Forbin (Frankrijk). Vooral de Franse en Italiaanse schepen lijken sterk op elkaar, de Britse schepen minder omdat zij uit het project stapten.
Locatie
Ben je zelf op zee, dan begint het natuurlijk met de locatie. Als je op de Oostzee bent en je ziet een mijnenjager, is de kans klein dat het een Japanse mijnenjager is. Waarschijnlijk is het een schip van een land in de buurt. Ben je in de Middellandse Zee en je ziet een schip, begin dan niet in de Jane's bij de A (Albanië, Angola, Argentinië, Australië, enz.) want dan duurt het veel te lang. Laat je door deze statistieken ook weer niet verrassen, want een enkele keer varen ook kleine schepen ver van huis. Bijvoorbeeld als een schip in Europa wordt gebouwd voor een land in Azië en met de proefvaart bezig is.
Vlag
Vergeet de vlag niet! Vaak wordt vergeten om naar de vlag te kijken. Dat is jammer want dat scheelt een hoop giswerk. Daarom is het overigens wel handig om wat vlaggen uit je hoofd te leren.
Afmetingen
De afmetingen van een schip zijn de eerste die opvallen. Een enorm schip kan bijvoorbeeld nooit een patrouilleboot zijn. De afmetingen van de schepen zeggen iets over het type schip en dat kan weer handig zijn voor de herkenning. Als gekeken wordt naar de grote van schepen, zijn dit een aantal typen van klein naar groot:
Vliegkampschip (180 - 330 meter)
Kruiser (ongeveer 180 meter)
Bevoorrader/ transportschip (120 - 225 meter)
Torpedobootjager (destroyer) (110 - 165 meter)
Fregat (90 - 150 meter)
Korvet (50 - 90 meter)
Mijnenjager/ -veger (45 - 75 meter)
Patrouillevaartuigen (20 - 80 meter)
Natuurlijk worden schepen ingedeeld in bovenstaande typen aan de hand van de waterverplaatsing. De lengte is uiteraard van invloed op deze waterverplaatsing, waardoor dit een indicatie is voor het type schip.
Opbouw
Belangrijk bij herkenning op grote afstand, is de opbouw. Hiermee wordt het deel van het schip genoemd boven de romp zelf. Deze opbouw kan een aantal kenmerken hebben. Op grote afstand is vaak echter alleen de vorm van de opbouw te zien. Die vorm is dan te karakteriseren aan de hand van bepaalde vormen: pyramide, halve pyramide(s), doos en toren.
De Chinese Type 052C destroyers hebben een halve pyramide als opbouw.
Hr.Ms. Johan de Witt heeft een doosvormige opbouw .
De Italiaanse Andrea Doria heeft drie torens als opbouw.
Masten
De masten maken natuurlijk onderdeel uit van de opbouw, maar kunnen óók weer onderverdeeld worden: gesloten mast, constructiemast, driepootsmast.
Schepen van de Arleigh Burke klasse zijn van grote afstand te herkennen aan de schuine paalmast. Oh en soms ook aan de vlag.
Wapens en sensoren
De wapens en sensoren (radarantennes, enz.) zijn belangrijke hulpmiddelen om schepen snel te herkennen. Natuurlijk zijn er wapensystemen die op ontzettend veel schepen staan, zoals de Harpoon zeedoelraketten en de Oto Melara 76mm kanons. Maar toch is aan de hand van wapens en sensoren te zien uit wat voor land het schip komt, watvoor type schip het is en soms tot welke klasse het behoort. Helaas worden steeds meer sensoren weggestopt om zo zelf minder gezien te worden op radar. Dat maakt het wel steeds lastiger om schepen op deze manier snel te herkennen.
Indiase destroyer van de Rajput klasse. Bij het zien van de wirwar aan masten en wapens weet je dat het een Russisch of Indiaas schip moet zijn, maar ook in deze landen worden de sensoren en wapen steeds meer verstopt in verband met stealth.
Rompvorm
Om snel een schip ter kunnen onderscheiden, kan de rompvorm hulp bieden. Als het gaat om de rompvorm, wordt gekeken naar het dek van het schip. Dus waar de romp overgaat in de opbouw. Er zijn een aantal verschillende rompvormen. Vier daarvan worden in de tekening hiernaast weergegeven.
Een voldek (Rajput).
De Nederlandse De Zeven Provincien klasse fregatten hebben een gebroken dek.
Kleur
Het lijkt misschien vreemd, maar geen enkel land gebruikt dezelfde kleuren voor de marineschepen. Zo heeft Nederland licht-grijze schepen, de schepen van Griekenland zijn donker grijs, van China blauw-grijs en van Canada grijs/ licht groen. Het is soms moeilijk om de verschillen goed te zien, maar zo is een schip dat sterk op een Nederlands S-fregat lijkt, maar véél donkerder is, zeer waarschijnlijk een Grieks fregat van de Elli klasse.
Zo is dit de Hr.Ms. Tjerk Hiddes, een M-fregat, (toen nog) in het licht-grijs...
...en dit de voormalige Tjerk Hiddes, nu de Chileense Almirante Riveros (eerste vaartocht op de Noordzee na overschildering, vandaar de Nederlandse vlag).
Boegnummer
Worden alle nummers door elkaar gebruikt? Nee. Er zijn een aantal belangrijke kenmerken aan de boegnummers. Allereerst natuurlijk de letter. Binnen de NAVO gelden een aantal regels omtrent letters in boegnummers. Ze zijn als volgt ingedeeld:
CV = Carrier Vessel: vliegkampschip
R = Vliegkampschip van Groot-Brittannië of Frankrijk
C = Cruiser: kruiser
A = Auxilliary: hulp- of ondersteuningsvaartuig
L = Landingsvaartuig
D/ DD = Destroyer: torpedobootjager
F/ FF = Fregat
M = Mijnenbestrijdingsvaartuig
P = Patrouillevaartuig
S/ SS = Submarine: onderzeeboot
Y = Yard: haven- of kustvaartuig
Op Amerikaanse schepen ontbreken de letters overigens.
Wat verder opvalt bij de boegnummers zijn de begin cijfers. Zo beginnen nagenoeg alle Nederlandse boegnummers met een 8 en Belgische met een 9. Voor landen buiten de NAVO is dit minder goed geregeld en bieden de begincijfers minder houvast. Dat geldt helemaal voor Russchische schepen, waar boegnummers regelmatig wisselen.
Tot slot kunnen ook de kleur en de plaats van de nummers verschillend per land. Italië heeft bijvoorbeeld rode boegnummers, Britse schepen zwarte met een witte rand er omheen. Bij de Britten zijn de boegnummers ook meer naar het midden van het schip geplaatst. België heeft daarentegen witte nummers met een "schaduwrand" en Spanje donkergrijze.
De Griekse en Spaanse schepen zijn te onderscheiden aan onder andere de verschillende boegnummers.
Overig
Verder zijn er natuurlijk vele andere kenmerken. Zo zijn bevoorraders te herkennen aan de kranen op dek en hebben sommige FPB's (Fast Patrol Boat) hydrofoils. Onderzeeboten hebben soms ook opvallende verschillen. Zo zijn er boten met de roeren aan de toren of op de romp en is de Walrusklasse te herkennen aan het x-staartroer.
Het x-roer (in plaats van een +-roer) is hier voor een deel te zien, met aan de toren natuurlijk ook roeren.
Sinds 13 augustus 2001
