De vervangers van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten zullen voorzien worden van wapens en sensoren die voor de huidige fregatten worden besteld en ontwikkeld, gecombineerd met nieuw te ontwikkelen wapens en sensoren. Defensie lijkt daarmee naar een geleidelijke overgang te streven. Bij de totstandkoming van de fregatten voor de Koninklijke Marine wordt de Nederlandse industrie eerder dan in de afgelopen jaren betrokken. Defensie meldt zelf dat het project naar projectbudget het grootste maritieme project is waar het aan werkt. Dat is opvallend, normaliter is Defensie terughoudend als het om de kosten gaat.
Zr.Ms. De Zeven Provinciën bij het verlaten van Plymouth. Dit fregat was het eerste schip van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Grootste ooit
Gisteren schreef RTL Nieuws over de komst van de A-brief en kopte dat het project het grootste maritieme project ooit is. In de brief maakt Defensie daar inderdaad zelf twee keer melding van. "De vervanging van de LC-fregatten is wat betreft projectbudget het grootste maritieme project waar Defensie aan werkt", schrijft staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat. Daarmee wijkt Defensie af van eerdere brieven en antwoorden. Daarin beperkte de staatssecretaris of minister zich veelal tot het noemen van de budgetcategorie (in dit geval "meer dan 2,5 miljard euro"). Opmerkingen in de trant van "het grootste ooit" werden in het verleden overgelaten aan de pers.
Vervanging vertraagd
Zoals bekend moeten de vier huidige fregatten die in de periode 2001 - 2005 in dienst werden gesteld in het volgende decennium worden vervangen. De schepen zullen dan zo'n dertig jaar oud zijn. De vervanging gebeurt door weer vier nieuwe schepen, maar die fregatten zullen wel later in gebruik worden genomen dan gepland. De A-brief bevestigt de eerdere informatie dat de schepen met twee jaar vertraagd zijn. De nieuwe fregatten worden nu in 2034 verwacht.
Lucht- en raketverdediging
De nieuwe schepen zullen globaal dezelfde taken krijgen als de huidige fregatten: luchtverdediging en het voeren van het commando over een grote groep schepen. Toch zijn er weldegelijk verschillen met de taken van de huidige LCF'en. Dat heeft uiteraard te maken met de veranderende dreiging. Zo moeten de nieuwe schepen een aanval met ballistische raketten en hypersone raketten kunnen afslaan, maar ook doelen op land kunnen aanvallen met kruisvluchtwapens.
Daarmee komen we al snel op het domein van het andere project waar de A-brief over verschijnt, namelijk het project 'Bewapening maritieme lucht- en raketverdediging'. Dit project gaat om de reguliere luchtverdediging tegen antischipraketten, vliegtuigen, helikopters en drones. Hiervan is bekend dat Defensie al langer kijkt naar een vervanging van de huidige Standard Missile 2 Block IIIA die op de LCF'en staan. Deze raket wordt niet meer geproduceerd en de samenwerking met de Verenigde Staten verloopt een stuk stroever dan in het verleden.
Daarnaast zijn nieuwe wapensystemen nodig voor de verdediging tegen hypersone en ballistische raketten. Er bestaan wel wapens tegen ballistische raketten (Standard Missile 3 bijvoorbeeld), maar niet tegen hypersone wapens die snelheden halen van vijf keer het geluid of meer. Daar zijn Europese initatieven voor ontwikkeld, maar die projecten bevinden zich nog in een vroeg stadium, schrijft Defensie.
Interessant is verder dat de staatssecretaris schrijft dat Defensie streeft "naar de aanschaf van een familie van wapens van dezelfde fabrikant die deze 'van de plank' (Military-off-the-Shelf, MOTS) kan leveren". Er zijn grofweg drie families bekend: de Amerikaanse familie van Standard Missile, de Franse familie Aster en er zijn Israëlische defensiebedrijven die oplossingen bieden.
Omdat de keuze voor de wapensystemen gevolgen heeft voor de fregatten (zoals aanpassingen van de sensoren en de lanceerinrichtingen), zal de B-brief van het 'bewapeningsproject' in 2025 naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Dat is een jaar eerder dan de B-brief van de nieuwe fregatten.
Een Leonardo 127/64 LW. Dit type kanon wordt op de LCF'en geplaatst en straks overgezet op de nieuwe fregatten. (Beeld: Leonardo)
Overzetten van systemen
Terug naar waar dit artikel mee begon. De nieuwe fregatten zullen dus voorzien worden van nieuwe of nieuw te ontwikkelen wapensystemen tegen hypersone wapens en ballistische raketten. De schepen krijgen echter ook gebruikte systemen van de huidige LCF'en, zoals ook bij vroegere projecten met met name kanons is gedaan.
Ook nu gaat het om de kanons. De 127mm kanons van Leonardo waar Zr.Ms. Evertsen nu van wordt voorzien en waarna de andere fregatten zullen volgen, worden overgezet op de nieuwe fregatten. Er zijn echter meer systemen die een tweede leven krijgen op de nieuwe schepen:
APAR Block 2-radar (van 2 LCF'en, 2 andere worden nieuw gemaakt)
127mm kanon, tegen zee-, land- en luchtdoelen
Tomahawk kruisvluchtwapens, tegen landdoelen
Naval Strike Missile, onlangs besteld wapen tegen andere schepen
Verder wordt het AWWS-radar en vuurleidingssysteem voor de ASW-fregatten die binnenkort gebouwd gaan worden doorontwikkeld voor de nieuwe fregatten. Ook wordt onderzocht of de nieuwe combinatie van systemen voor zelfverdediging kunnen worden toegepast op de nieuwe fregatten. Deze combinatie van geleide munitie van het kanon, RAM-raketjes en radars, zal de komende jaren worden geïntroduceerd ter vervanging van de Goalkeeper.
Meer samenwerking met de industrie
Hoewel de wapensystemen uit het buitenland komen, zal een groot deel van het werk aan de nieuwe fregatten bij de Nederlandse industrie terechtkomen. Zoals verwacht zullen Damen, Thales, maar ook TNO en andere Nederlandse bedrijven en instellingen een rol krijgen in de totstandkoming van de schepen.
"Defensie gaat bij nieuwe projecten zoals 'Vervanging LC-fregatten' eerder en intensiever dan in het verleden samenwerken met de defensie-industrie", meldt de A-brief. Daarmee zoekt Defensie de industrie weer meer op, iets dat in het verleden juist gebruikelijker was, zo is op deze website al vaker besproken. Bij bijvoorbeeld de ontwikkeling van de GW, S en L-fregatten in de jaren zeventig werd al in een heel vroeg stadium gesproken met de industrie. De laatste jaren had Defensie, tot ergernis bij de Nederlandse industrie, juist afstand genomen van de Nederlandse bedrijven.
Toch maakt Defensie een onderscheid als het gaat om de toenadering en het "industrieversterkend aankopen". Defensie kiest daarvoor bij "de bouw van bovenwater marineschepen".
Nog geen internationale samenwerking
De Future Air Defender (daar komen we zo op terug) is geen onbekende in de berichtgeving van Marineschepen.nl. Al in 2020 werden door Nederland en Duitsland een overeenkomst getekend voor het gezamenlijk ontwikkelen van de nieuwe fregatten ter vervanging van de LCF'en en de Duitse evenknieën van de Sachsenklasse. Inmiddels is duidelijk dat de Nederlands-Duitse samenwerking op gebied van de sensoren is gestopt. Dat onderschreef eerder deze week ook de Duitse Defensie tegenover Shepard Media.
Staatssecretaris Van der Maat schrijft in de A-brief dat het "nog niet mogelijk [is] gebleken om met andere landen concrete samenwerkingsafspraken te maken. Nederland wil nog steeds tot dergelijke afspraken komen, maar ook het tempo er in houden."
Dat betekent niet dat Defensie geen samenwerking meer zoekt. Duitsland, Noorwegen en Denemarken blijven volgens de staatssecretaris potentiële samenwerkingspartners omdat de marines van deze landen plannen hebben voor nieuwe fregatten. Maar Duitsland zit zoals bekend op de lijn van het Amerikaanse AEGIS-systeem. Noorwegen vaart al met deze systemen en kent met Duitsland een intensieve samenwerking op gebied van onderzeeboten.
Of het daadwerkelijk tot een samenwerking komt, valt nog te bezien. Mogelijk dat de naamgeving al iets van de verwachtingen bij Defensie weggeeft.
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Naamgeving
De naam van de schepen kwam al even ter sprake. Nederlandse marineschepen krijgen gaandewerg het project een formele typenaam (zoals M-fregat of ASW-fregat). Defensie sprak de afgelopen jaren over de Future Air Defender, afgekort FuAD. Deze naam komt in de A-brief echter niet meer terug en spreekt men plots over 'nieuwe LC-fregatten'. Waarom is nog onduidelijk, maar tijdens een debat in mei 2023 zei staatssecretaris Van der Maat: "Vervanging van de LCF of de Future Air Defender. De naamgeving van het project hangt onder andere af van of Nederland dat alleen gaat doen of met anderen."
Dan de namen van de schepen zelf en de klasse (de naam van de klasse is afkomstig van het eerste schip). Ook dit onderdeel is verrassend te noemen. Waar de ASW-fregatten die in 2023 werden besteld namen van "vrouwen met een grote betekenis voor de Nederlandse vrijheid" krijgen, wil Defensie meer "maatschappelijke betrokkenheid" bij de naamgeving van de schepen. Defensie denkt nog na hoe dit wordt vormgegeven, schrijft de staatssecretaris. Het is niet bekend of het ministerie advies gaat inwinnen bij de Britse Natural Environment Research Council, een overheidsorganisatie dat in 2016 het publiek wilde betrekken bij de naam van het nieuwe arctische onderzoeksschip. De winnende suggestie van het publiek was Boaty Mcboatface. Het schip kreeg uiteindelijk de naam RSS Sir David Attenborough.
De namen van de schepen zullen naar verwachting pas over enkele jaren bekend worden gemaakt. Bij de mijnenbestrijdingsvaartuigen gebeurde dat voorafgaand aan de kiellegging, bij het Combat Support Ship werd de naam een aantal jaar voor de bouw onthuld tijdens een speciale ceremonie bij MARIN.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
