Defensie heeft permanente taken gekregen voor de bescherming van vitale infrastructuur op de Noordzee. Dat heeft het kabinet vanmiddag besloten. Hoewel de marine al eeuwen de belangen van het Koninkrijk op de Noordzee beschermt, is dit toch iets dat aan het takenpakket van onder andere de marine wordt toegevoegd. Het is nog onduidelijk wat dit betekent voor de middelen van Defensie.
Archiefbeeld van bemanningsleden die tijdens het escorteren van de Russische Udaloyklasse torpedobootjager Severomorsk foto's maken. (Foto: Jaime Karremann/ Marineschepen.nl)
Defensie heeft als taak gekregen om "bij te dragen aan het beeld van dreigingsactoren en factoren op de Noordzee (Situational Understanding)". Simpel gezegd gaat het dus het in de gaten houden van wat er in de Noordzee gebeurt. De tweede taak is het "zorgen voor de begeleiding van niet-NAVO en niet-partner eenheden door het Nederlandse deel van de Noordzee".
Beide activiteiten deed de marine al, maar die taken waren niet formeel vastgelegd. In december legde commandant Zeestrijdkrachten vice-admiraal René Tas nog uit dat de surveillancetaken bij de kustwacht liggen. "Het wordt anders als er geweld gebruikt moet worden, dan zijn wij er van", zei Tas in het interview met Marineschepen.nl.
De kustwacht kijkt, overigens ook met de beperkte middelen die er nu zijn, echter breder naar de Noordzee en houdt zich ook bezig met handhaving, beveiliging en dienstverlening. Defensie gaat hier aan bijdragen en kijkt, zo schrijft Defensie.nl, daarnaast vooral naar dreigingen die afkomstig zijn van andere landen.
De wijziging betekent niet dat de kustwacht en marine straks alleen verantwoordelijk zijn voor de bescherming van de vitale infrastrctuur: "De eerste verantwoordelijkheid voor de bescherming van vitale infrastructuur ligt bij de aanbieders zelf", schrijft Defensie.nl.
Ook voor het begeleiden van marineschepen door de Nederlandse Exclusieve Economische Zone (EEZ) geldt dat de marine dit al decennia doet, maar ook dat was nog niet vastgelegd in een taak. In het verleden kwam het echter ook voor dat schepen van niet-NAVO-landen niet begeleid werden omdat andere keuzes werden gemaakt.
Vanaf nu zal het Marine Hoofdkwartier dus beide nieuwe taken meenemen in de planning.
Middelen
Hoewel Defensie dus extra taken krijgt, koppelt de brief er niet direct extra middelen aan. Defensie gaat wel onderzoeken of er voldoende capaciteit is om "de taak effectief uit te voeren en of deze activiteiten ten koste gaan van gereedstelling voor andere takenToch komen er wel extra middelen bij, specifiek voor de Noordzee."
Een investering in middelen om activiteiten op de Noordzee in de gaten te houden, staat al wel ingepland, benadrukt Ollongren. "Zoals tevens gemeld in de Kamerbrief van 16 mei jl., investeert Defensie in Intelligence, Surveillance en Reconaissance (ISR) capaciteit op de Noordzee waarmee samen met partners bedreigingen tegen offshore en onderzeese infrastructuur tijdig worden gedetecteerd."
Volgens de Defensienota is er 25 tot 100 miljoen euro ruimte voor "Verwerving ISR-capaciteit Noordzee". De A-brief voor deze ISR-capaciteit wordt dit jaar verwacht.
De Exclusieve Economische Zones van Nederland (lichtblauw) en omringende landen. (Bron: Inwind/ Wikipedia.org)
Commentaar
Of die "Verwerving ISR-capaciteit Noordzee" genoeg is, is nog de vraag. Het Nederlandse deel van de Noordzee is anderhalf keer groter dan het landoppervlak. De marine vervangt weliswaar de mijnenjagers met nieuwe mijnenbestrijdingsvaartuigen die een ISR-taak kunnen vervullen, maar zij hebben ook al hun reguliere mijnenbestrijdingstaken. Ook met de nieuwe drones in de vorm van Reapers is er meer ISR-capaciteit. Maar er is nog veel meer capaciteit voor de Noordzee verloren gegaan.
De marine had ooit met de Roofdierklasse kleine fregatten die veel op de Noordzee werden ingezet. Aanvankelijk zouden deze schepen vervangen worden door Noordzeefregatten, die vervolgens M-fregatten werden. Maar toch met een Noordzee-taak: "Ook dienen de fregatten off-shore activiteiten (olie- en gasinstallaties en daarmee verband houdende scheepvaart) te beveiligen", zo schreef de Alle Hens in 1980. Die Noordzee-taak verviel toen de M-fregatten gingen groeien en ook de Van Speijkklasse moest gaan vervangen. Het ging destijds wel om acht M-fregatten, naast tien S-fregatten, twee L-fregatten en twee GW-fregatten. En natuurlijk vijftien mijnenjagers.
Met de Orion maritieme patrouillevliegtuigen had de Marine Luchtvaartdienst nog een troef in handen om langdurig boven de EEZ actief te zijn. Zoals bekend is ook die capaciteit verloren gegaan.
De Noordzee was destijds even groot als nu, er was alleen minder vitale infrastructuur om te beschermen.
Van uitbreidingsplannen van de marine is echter nog geen sprake. Het opnieuw aanschaffen van maritieme patrouillevliegtuigen is wel in de Tweede Kamer aan bod gekomen, maar Defensie lijkt die stap nog niet te zetten.
Zr.Ms. De Ruyter escorteert de Admiral Vladimirsky. (Foto: kustwacht)
Russisch bezoek
Aanleiding voor de nieuwe taken vormt uiteraard de toegenomen "van sabotage aan vitale infrastructuur in en onder zee". De verhoogde activiteit van Russische eenheden wordt al jaren genoemd, zo was het voormalig minister Bijleveld die dit in haar toespraak in september 2021. Maar sinds begin dit jaar zijn die activiteiten een stuk zichtbaarder geworden in de vorm van het onderzoeksschip Admiral Vladimirsky dat in november één dag op bezoek was (hetgeen nog groot nieuws was in februari) en tot gisteren een week in de Nederlandse EEZ was.
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
