Grote voorsprong in vuurkracht Amerikaanse marine kleiner
Door: Frederik van Lokeren en Jaime Karremann Bericht geplaatst: 09-02-2022 | Laatst aangepast: 09-02-2022
De Chinese marine is sinds enkele jaren de grootste marine ter wereld. Op basis van het aantal schepen. Wie echter het aantal lanceerinrichtingen telt, ziet dat de Amerikaanse marine nog altijd de onbetwiste heerser is van de oceanen. Nog wel, maar die voorsprong in vuurkracht wordt kleiner: ten opzichte van China gaat Amerika er dit jaar 1100 cellen voor lancering van raketten op achteruit.
USS Cowpens lanceert twee SM-2 raketten kort na elkaar, iedere Ticonderogaklasse kruiser heeft 122 VLS-cellen. (Foto: Amerikaanse marine)
De Amerikanen hebben weliswaar minder marineschepen dan China, de US Navy heeft veel erg grote schepen met veel (vooral verticale) lanceerinrichtingen (VLS). De belangrijkste VLS is de Mk 41, die de Nederlandse Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF'en) ook hebben en de toekomstige Nederlandse en Belgische fregatten zullen krijgen. Deze lanceerinrichting bestaat uit acht cellen. In elke cel past één grote raket of vier kleine. Er kunnen Tomahawk's kruisvluchtwapens in, SM-2 tegen vliegende doelen, SM-3 tegen ballistische raketten in de ruimte, raketten met torpedo's tegen onderzeeboten, en nog veel meer.
Dankzij die grote aantallen grote schepen met veel VLS-cellen beschikt de Amerikaanse marine al decennia over enorme slagkracht. In potentie natuurlijk, het hangt er wel van af wat je in je VLS zet. Maar in totaal gaat het bij de Amerikanen nu om 9.300 VLS-cellen op de kruisers en destroyers. Tel je de lanceerinrichtingen voor de Harpoons er bij op, dan heeft de Amerikaanse marine 9.700 lanceercellen (uitgezonderd dus systemen voor zeer korte afstand en torpedo's).
De Chinese marine komt daar niet in de buurt met 1.800 VLS-cellen en 2.736 lanceercellen in totaal. Maar het gat wordt dit jaar 1100 cellen kleiner, berekende Marineschepen.nl op basis van openbare bronnen. Want in 2022 plant de Amerikaanse marine om 22 schepen uit dienst te nemen. Opvallend is de uitdienstname van maar liefst zeven kruisers uit de Ticonderogaklasse, waarvan een meerderheid van zes schepen al tijdens het voorjaar in een reservestatus zal worden geplaatst.
De VS heeft minder VLS-cellen eind 2022, China meer. Het gat is groot, maar China heeft deze eeuw meer ogenschijnlijk gigantische gaten gedicht. In dit overzicht zijn onderzeeboten niet meegerekend. Ook kleinere schepen zoals korvetten en fast patrol boats met hun antischipwapens. China heeft weliswaar dik honderd van dit soort kleine scheepjes (zonder VLS), maar het gaat dan in deze vergelijking om nog steeds betrekkelijk kleine aantallen aan lanceerpunten (ongeveer 880), omdat elk scheepje maximaal acht raketten heeft. (Grafiek: Marineschepen.nl)
Reductie
Eén kruiser van de Ticonderogaklasse is goed voor 122 VLS-cellen, plus acht canisters met Harpoon antischipkruisvluchtwapens. Dus met elke uitdienststelling, gaat er behoorlijk wat slagkracht met pensioen. En de pensioengolf is hoog in 2022, zo blijkt uit de planning voor uitdienststelling van de Tico's voor dit jaar:
• USS Vella Gulf - 18 februari
• USS Monterey - 22 februari
• USS Lake Champlain - 31 maart
• USS Hue City - 31 maart
• USS Anzio - 31 maart
• USS Port Royal - 31 maart
• USS San Jacinto - 30 september
Ook in de komende jaren staat er een verdere reductie te gebeuren met de uit dienst name van de kruisers USS Bunker Hill en USS Mobile Bay in 2023, de kruisers USS Antietam en USS Siloh in 2024 en de kruiser USS Chancellorville in 2026.
Met momenteel nog 22 kruisers uit de Ticonderogaklasse in actieve dienst, plant de Amerikaanse marine een reductie van eenderde van haar kruiservloot tegen het einde van 2022 en een verdere reductie van 60 procent tegen het einde van 2026. Deze reductie van 60 procent zal er toe leiden dat de Verenigde Staten net voldoende kruisers zal hebben om in te delen bij hun eskaders van vliegdekschepen en amper kruisers zal hebben voor het vormen van onafhankelijke eskaders bestaande uit kruisers en destroyers.
Met het uit dienst nemen van zeven kruisers verliest de Amerikaanse vloot een capaciteit die gelijk staat met bijna een tiende van het totaal aantal VLS-cellen in gebruik bij de Amerikaanse marine.
Hoewel het Amerikaanse Congres in december 2021 nog wetten aannam om de marine te verplichten de Tico's langer in dienst te houden, is het waarschijnlijk dat er veel meer kruisers uit dienst zullen moeten dit decennium. Al in 2010 werd bekend dat de oude schepen scheuren. De jongste Ticonderoga die nog niet op de schraplijst staat, stamt uit 1993. Vooral in het tweede deel van dit decennium kan dat tot weer een grote daling aan lanceercellen betekenen.
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Vervanging
Het opvangen van dit verlies door de constructie van nieuwe schepen, uitgerust met VLS'en, zal meerdere jaren in beslag nemen. De enige scheepsklasse die momenteel in volle productie is, zijn de destroyers van de Arleigh Burkeklasse. Een twintigtal Arleigh Burkeklasse destroyers zullen gebouwd worden in de komende jaren. Elke nieuwe destroyer heeft een totaal van 96 VLS'en aan boord. De oudste destroyers (met 90 cellen plus 8 Harpoons) zijn rond de 30 jaar en zullen vermoedelijk binnen tien jaar uit dienst worden genomen. Hoewel er nog geen officiële plannen zijn voor het uit dienst nemen van destroyers, is een eerder plan om de leeftijd van deze schepen te verlengen naar 45 jaar dienst in 2020 geannuleerd. De uitdienststelling van de eerste Arleigh Burkeklasse destoyers wordt dan ook verwacht in de tweede helft van de jaren '20, start van de jaren '30.
Uiteraard wacht nog een derde en laatste Zumwaltklasse torpedobootjager op de indienststelling, maar deze schepen hebben 'slechts' 80 VLS-cellen.
Verder zijn er nog de fregatten van de Constellationklasse, die elk over 32 VLS-cellen beschikken, plus 16 antischipraketten. Een totaal van 20 fregatten zijn gepland om gebouwd te worden de komende jaren, goed voor een totale capaciteit van 640 VLS'en. De bouw van het eerste fregat staat gepland om in april 2022 te beginnen.
Het vervangen van de kruisers van de Ticonderogaklasse staat in een verdere toekomst gepland met de bouw van een nieuw type van destroyers, het DDG(X)-programma. Elk schip van de DDG(X)-klasse is uitgerust met 128 VLS-cellen verdeeld over vier blokken van elk 32 VLS-cellen. De constructie van het eerste schip van de DDG(X) klasse staat gepland om in 2028 te starten. Begin jaren '30 kan dan de eerste nieuwe torpedobootjager verwacht worden, als alles goed gaat.
Concept van de DDG(X). Het is een schets; veel zaken, zoals de romp, staan nog niet vast. (Beeld: Amerikaanse marine)
Opkomst van de Chinese marine
In tegenstelling tot de reducties bij de Amerikaanse vloot, is de Chinese vloot volop bezig met nieuwe en krachtigere schepen aan het bouwen. In 2021 alleen heeft China drie kruisers van Type 055, Renhaiklasse, in dienst genomen. Goed voor drie maal 112 VLS-cellen. Daarnaast werden er ook nog vijf Type 052D destroyers in dienst genomen, elk uitgerust met 64 VLS-cellen.
In totaal heeft de Chinese marine in 2021 een equivalent van 656 VLS'en kunnen toevoegen. Ook in 2022 blijft het tempo van scheepsbouw hoog met twee extra Type 055 kruisers, die in februari in dienst kwamen. Dit waren de kruisers Yanan en Zunyi, goed voor een extra 224 VLS-cellen waarmee het totaal aan nieuwe VLS-cellen verder klimt naar 880 nieuwe sinds het begin van 2021.
Een van de geplande zestien nieuwe kruisers van de Renhaiklasse, of Type 055. Dit eerste schip, de Nanchang, werd in 2020 in dienst gesteld. (Foto: Chinese marine)
Kloof wordt kleiner
Hiermee wordt de kloof in wapensystemen tussen de Chinese en Amerikaanse marine kleiner, immers, de Amerikaanse marine levert in en de Chinese marine bouwt bij. De reductie van de Amerikaanse kruiservloot tot en met 2026 zal er enkel toe leiden dat de maritieme machtsbalans verder in het voordeel van China opschuift. Zelfs met de constructie van Arleigh Burkeklasse destroyers is het onwaarschijnlijk dat de Amerikaanse marine de balans op middellange termijn weer in haar voordeel kan keren. Vooral omdat in China geen tekenen zijn van minder VLS'en, sterker, de nieuwe Chinese kruisers hebben weer meer VLS-cellen dan hun voorgangers. Bovendien zijn de nieuwste VLS'en van China, net als de Mk 41 ook geschikt voor verschillende type missiles. De GJB 5860-2006 is de standaard VLS voor China geworden, die terug te vinden is op de Type 052D torpedobootjagers en Type 055 kruisers.
Waar China echter hun vloot kan concentreren op de Pacific, om de vloot primair in te zetten rond de diverse eiland-conflicten, schaakt de Amerikaanse marine op meerdere borden tegelijk. De Europese bondgenoten rekenen immers ook op de nodige varende VLS-cellen in de Middellandse Zee, de Noordzee, Atlantic en Oostzee, in tijden van spanning en oorlog.
Ondanks dat de Amerikaanse marine kan in de Pacifische Oceaan kan rekenen op enkele bondgenoten zoals Japan en Zuid-Korea die elk gestaag bezig zijn met schepen met VLS capaciteit te bouwen, is er geen zekerheid dat in het geval van een rechtstreeks conflict tussen China en de Verenigde Staten, deze bondgenoten actieve partijen worden of eerder zo lang mogelijk neutraal zullen blijven. Dit dwingt de VS om toch een groot deel van haar vloot naar de Pacifische Oceaan te ontplooien om een tegengewicht te vormen tegen de Chinese marine. Op korte en middellange termijn is het niet ondenkbaar dat de VS er voor zou kiezen om schepen uit Atlantische en Europese wateren terug te trekken en deze in de Pacifische Oceaan te stationeren.
Een noodzaak die alleen maar ernstiger zal worden indien China haar hoge tempo in het bouwen van oorlogsschepen blijft aanhouden. China wil in 2030 naar 460 schepen, bijna honderd meer dan nu.
Gevolgen en opportuniteiten voor de EU
Indien de Amerikaanse marine er voor zou kiezen om haar aanwezigheid in Europese en Atlantische wateren terug te schroeven, brengt dit drastische gevolgen, maar ook extra kansen voor de Europese bondgenoten met zich mee. De aanwezigheid van Amerikaanse marineschepen aan de rand van Europa heeft in het afgelopen decennia haar nut bewezen. De VLS-capaciteit van Amerikaanse destroyers en kruisers hebben op zijn minst in drie conflicten aan de rand van Europa hun nut bewezen in het behouden van de stabiliteit.
Op 13 oktober 2016 lanceerde de destroyer USS Nitze kruisraketten tegen een radarinstallatie die gebruikt werd door de Houthi-rebellen in Jemen. De rebellen voerden eerder raketaanvallen uit tegen de scheepvaart in de Rode Zee en de Straat van Bab-el-Mandeb met onder meer een gefaalde aanval tegen de Amerikaanse destroyer USS Mason op 09 oktober 2016.
Aan het begin van de Westerse interventie tegen het regime van Gaddafi werden een 112-tal kruisvluchtwapens afgevuurd door verschillende Amerikaanse destroyers in de Middellandse Zee. Deze eerste aanvallen sloegen gaten in het verdedigingssysteem zodat Franse en Britse vliegtuigen aanvallen konden uitvoeren ter ondersteuning van de rebellen. Zonder deze aanvallen met Amerikaanse kruisraketten was de taak voor de Franse en Britse vliegtuigen in de openingsfase van de operatie gevaarlijker.
Op 07 april 2017 lanceerden de destroyers USS Porter en USS Ross een totaal van 59 kruisraketten tegen de Syrische luchtmachtbasis van Shayrat, Syrië. De aanval was een vergelding tegen het Syrische regime voor het gebruik van chemische wapens tegen rebellen en burgers in de provincie Idlib.
Een vervolgaanval in 2018 omvatte kruisraketten afgevuurd door de kruiser USS Monterey en de destroyers Laboon en Higgins. Franse vliegtuigen en het FREMM fregat Languedoc waren eveneens actief in deze aanval maar hun bijdrage was relatief beperkt.
Met de reductie van Amerikaanse schepen vermindert of verdwijnt mogelijk op langere termijn bijgevolg de capaciteit om te reageren tegen dreigingen aan de rand van Europa. De komende jaren zal dan ook de nood voor eigen VLS-capaciteit binnen Europese marines alleen maar groter en belangrijker worden. Zeker in de tweede helft van de jaren '20 en start van de jaren '30 kan de nood voor een Europese VLS-capaciteit een prominente plaats innemen omdat op dat punt de VLS-capaciteit van de Amerikaanse marine haar dieptepunt zal bereiken en de Chinese marine meer terrein zal hebben gewonnen.
Dit decennium zal van Nederlandse en Belgische kant overigens weinig te verwachten zijn. De Nederlandse marine beschikt momenteel over 240 lanceercellen (waarvan 192 VLS) en dat blijft met de komst van de ASW-fregatten onveranderd. België zal, afhankelijk van het besluit om twee of één VLS per fregat aan te schaffen, van 16 VLS-cellen naar 8 of 16 gaan (excl. 8 antischipwapens). Wel gaat het dan om de nieuwere Mk 41 VLS.
