De fregatten van de Constellationklasse (FFG-62, eerder FFG(X)) zijn de toekomstige fregatten van de Amerikaanse marine. In totaal moeten er twintig schepen worden gebouwd, gebaseerd op het Italiaanse ontwerp van de FREMM. Het eerste fregat moet rond 2026 in dienst worden gesteld.
Illustratie van de Constellation FFG-62, van januari 2021. (Beeld: Fincantieri Marinette Marine)
Mislukte straatvechters
Na de uitdienststelling van de laatste fregatten van de Oliver Hazard Perry-klasse in 2015 was de US Navy de enige grote marine ter wereld zonder fregatten. De rol van de fregatten moest namelijk worden overgenomen door de Littoral Combat Ships (LCS), een soort korvetten. Het idee was dat dit kleine, snelle, flexibele en goedkope schepen zouden worden. De Amerikaanse admiraal Don Pilling en later vice-admiraal Arthur Cebrowski noemden ze 'streetfighters'. Het eerste LCS kwam in 2008 in dienst, maar het concept mislukte. De LCS'en zijn veel te duur, vol technische problemen, niet erg flexibel en hebben te weinig slagkracht. In totaal worden (tot ongeveer 2023) 40 LCS'en gebouwd, maar de eerste worden (de jongste 7 jaar oud) al in 2021 uit dienst gesteld.
Echte fregatten
De Amerikaanse marine had namelijk alweer een andere koers gekozen. In 2014 werd gestart met onderzoeken naar de mogelijkheid om het LCS te verbeteren en er een fregat van te maken. Dat leverde niet direct resultaat op en in maakte de Amerikaanse marine bekend wat de eisen moesten zijn aan de nieuwe fregatten. Duidelijk was dat vechten weer op 1 moest komen te staan: het tot zinken kunnen brengen van schepen voorbij de horizon, bestrijden van onderzeeboten en beschermen van konvooien zijn een paar voorbeelden.
Het nieuwe schip werd, aangezien het een geleidewapenfregat (FFG) was dat zich nog in de experimentele fase bevond (X), FFG(X) genoemd.
Bekend is dat de Amerikaanse defensie volgens de wet verplicht is om in eigen land materieel in te kopen, terwijl er tussen werven en wapenproducenten wel concurrentie is. Dat, de grote organisaties en enorme budgetten, heeft er toe geleid dat veel Amerikaanse defensieprogramma's erg duur zijn en vaak niet erg innovatief. Er is echter een uitweg, namelijk het in de VS bouwen in licentie. Zo vaart de Amerikaanse kustwacht met schepen die ontworpen zijn door Damen en vaart het LCS met Noorse raketten.
Dit keer werden al heel snel buitenlandse scheepswerven en buitenlandse ontwerpen genoemd. Ondanks de Amerikaanse trots en heilig geloof in eigen kunnen, want de eis die de marine in 2017 neerlegde was dat de schepen in 2020 besteld moesten kunnen worden. Er was ontzettend weinig ontwikkelingstijd.
In 2018 werden vijf ontwerpen geselecteerd voor de finale. Behalve twee verbeterde LCS-voorstellen, werd door het Spaanse Navantia en General Dynamics Bath Iron Works werd een aangepaste Hobartklasse destroyer voorgesteld mét Amerikaanse sensoren, wapensystemen en commandosystemen genaamd AEGIS. Huntington Ingalls Industries presenteerde een opgewaardeerd kustwachtschip en het Italiaanse Fincantieri presenteerde via het Amerikaanse filiaal Fincantieri Marine een gewijzigde FREMM.
Twee jaar later, in mei 2020, maakte de Amerikaanse marine bekend dat Fincantieri Marinette Marine had gewonnen en de Amerikaanse marine dus de sterk aangepaste FREMM-fregatten gaat krijgen.
"I hear the maneuverability is one of the big factors that you were chosen for the contract. The other is your location in Wisconsin, if you want to know the truth."
Trump: "Jullie wonnen vanwege de locatie"
Daarmee werden de grote Amerikaanse scheepswerven en de Spaanse AEGIS-optie gepasseerd. De keuze leverde kritiek op. Al snel klonken geluiden dat president Donald Trump zich persoonlijk met de zaak had bemoeid en de voorkeur had gegeven aan de in Wisconsin gevestigde scheepswerf. De werf, gelegen aan Lake Michigan, had de laatste jaren vooral LCS'en gebouwd. Maar Trump zou Wisconsin graag tegemoet willen komen in aanloop naar de presidentsverkiezingen, Wisconsin koos in 2016 maar net voor Trump en nu lag tegenstrever Joe Biden op kop in de staat. Fincantieri beloofde bovendien maximaal 100 miljoen dollar te investeren in Fincantieri en ook de relatie Spanje - VS was niet goed.
Verrassend genoeg bevestigde Trump in juni 2020, twee maanden na contractondertekening, het gerucht toen hij de medewerkers van Marinette Marine toesprak: "De gigantische deal is 5,5 miljard dollar waard. De scheepswerf gaat werken aan een van de snelste, meest geavanceerde en meest manoeuvreerbare oorlogsschepen van alle oceanen. Ik hoorde dat de manoeuvreerbaarheid een van de belangrijkste factoren is waarom jullie werden gekozen voor het contract. De andere is jullie locatie in Wisconsin, als je de waarheid wilt weten." De laatstgenoemde reden klinkt een stuk geloofwaardiger dan de manoeuvreerbaarheid, wat bij moderne schepen normaliter geen enkele rol speelt in het selectieproces.
Trump feliciteerde de aanwezigen met het feit dat zij de opdracht hadden gekregen en dat ze gered waren. Later kreeg de gehele Amerikaanse industrie nog een pluim van de president toen Trump zei dat de beste, krachtigste en snelste marineschepen in de VS worden gebouwd.
Nadat Trump tevergeefs aan het publiek had gevraagd waar FFG(X) voor stond, de werktitel van het project, maakte hij bekend dat hij zich ook met ontwerpen van schepen had bemoeid. "De schepen die ze bouwden, zagen er vreselijk uit. Ik heb de ontwerpen aangepast. Ik keek er naar. Ik zei: 'Dat schip ziet er vreselijk uit. Laten we het mooi maken. Het kost hetzelfde en misschien minder." Weet je, soms kan je dingen mooier maken voor minder geld. Ik zei: 'Dit is geen mooi schip. Laten we het ontwerp aanpassen.' En ik heb er mensen bij gezet en we hebben naar verschillende ontwerpen gekeken. En zo lang we het gaan doen - en kijk naar wat jullie doen, hoe mooi het is. Ze gaven me een prachtig model, net een jacht met missiles er op. Het is prachtig."
De nieuwbouwprojecten van de Amerikaanse marine waren allemaal ver boven budget. De kruisers van de Ticonderogaklasse maar liefst 175% boven budget, de andere (op kustwachtschip Legend na) minstens 45%. CBO verwacht nu dat de kosten 40% hoger zullen worden. (Bron: Congressional Budget Office)
Kosten: goedkoopste schip ooit of toch erg duur?
De Amerikaanse marine verwacht voor de eerste tien schepen 8,7 miljard dollar te betalen (7,9 miljard euro prijspeil april 2020). Daarmee zouden de fregatten per ton volgens het Congressional Budget Office, de Amerikaanse Algemene Rekenkamer, de goedkoopste schepen per ton worden van de Amerikaanse marine over de afgelopen 50 jaar. "Zefs vergeleken met veel minder capabele schepen", schreef het Congressional Budget Office (CBO) in oktober 2020.
Tot zover het goede nieuws. Volgens een rapport van het CBO zit de marine er naast en vallen de kosten 40% hoger uit: 12,3 miljard dollar voor tien schepen. Hoewel een andere onafhankelijke berekening van het ministerie van Defensie nóg lager uitkwam dan de schatting van de marine, merkte het CBO op dat de Amerikaanse marine "historisch bijna altijd de kosten van het eerste schip heeft onderschat, en hogere kosten van het eerste schip leiden in het algemeen tot hogere kosten voor de andere schepen". Ook het argument van de US Navy dat de kosten van de belangrijkste delen van het schip bekend zijn, blijft niet overeind volgens het CBO dat wijst naar de hogere kosten van de Arleigh Burkeklasse destroyers. Wat ook niet helpt is dat het uiteindelijke ontwerp behoorlijk anders zal zijn dan dat van de FREMM's en dat er meer apparatuur in komt, plus (volgens het CBO) geavanceerdere wapensystemen.
In december 2020 werd bekend dat de Amerikaanse overheid in (Fiscal Year) 2020 1,28 miljard dollar heeft uitgetrokken voor de ontwikkeling van het eerste schip. Hier zijn ook kosten mee gemoeid die voor het totale project worden gemaakt, zoals ontwerpkosten. Daardoor zullen de andere negen schepen goedkoper zijn dan het eerste schip.
Boven de illustratie van de nieuwe Amerikaanse fregatten. Je herkent de FREMM (onder) niet meer terug. (Beeld: Fincantieri en Italiaanse marine)
Het ontwerp: flink geamerikaniseerde fregatten
De Italiaanse variant van de FREMM stond model voor de FFG(X) of Constellationklasse, maar dat betekent niet dat de Amerikanen straks in Italiaanse schepen varen. Ficantieri heeft het ontwerp behoorlijk aangepast en qua uiterlijk ogen de twee schepen in ieder geval niet bepaald een tweeling. In 2024 werd bekend, dankzij een artikel van USNI News, dat de schepen die aanvankelijk voor 85 procent overeenkwamen met de Italiaanse schepen, inmiddels voor slechts 15 procent overeenkomen.
Een belangrijke reden voor een ander ontwerp is dat deze schepen robuuster moeten zijn dan de Europese marineschepen. De Amerikaanse schepen moeten dus meer kunnen weerstaan, als er brand uitbreekt of een raketinslag is.
De afwijkingen hebben verder te maken met de bovenzijde van het schip. De kenmerkende gesloten mast van de Italiaanse FREMM's die bedoeld is voor de draaiende Kronos Grand Naval radar van Leonardo, is door de Amerikanen verruild door een mast die we ook kennen van de Arleigh Burkeklasse. Dat komt doordat ook de Constellation vaste radarplaten op de opbouw krijgt (in plaats van draaiende radars zoals de FREMM) en vanwege de eisen voor communicatiesystemen die de US Navy stelde. Die zijn vergelijkbaar met die van de Arleigh Burkeklasse.
Verder zijn de Amerikaanse schepen ook groter: 151,18 meter vs 144,60 meter en met 19,81 meter zijn ze 10 cm breder dan het Italiaanse moederontwerp. Ook hebben ze een grotere waterverplaatsing.
De Amerikanisering heeft zich niet beperkt tot sensoren en communicatie, ook het kanon is gewijzigd. De Amerikaanse schepen hebben beduidend minder vuurkracht als het op kanons aankomt. Een deel van de Italiaanse FREMM's heeft twee 76mm kanons of één 127 mm kanons, de Amerikaanse schepen een 57mm kanon net als op de LCS'en. Op raketgebied zijn de Amerikaanse schepen dan weer een stuk beter toegerust: 32 vs 16 verticale lanceercellen.
Het vliegdek is dan wel weer groter en ook het vermogen is toegenomen. Beide ontwerpen hebben een CODLAG voortstuwing: Combined Diesel-Electric And Gas, dus dieselgeneratoren voor elektromotoren en gasturbines. De Italiaanse fregatten hebben slechts één gasturbine, de Amerikaanse schepen hebben er twee. De Constellation kan net zoveel energie opwekken als Flight III van de Arleigh Burkeklasse. Met de mogelijke uitbreiding kan de energiecapaciteit zelfs toenemen naar 16 megawatt. Dit is van belang bij het gebruik van bijvoorbeeld laserwapens (maar die zijn nog niet voorzien).
Net als de Italiaanse schepen zijn de Amerikaanse schepen volgens de ontwerpers ontwikkeld met onderzeebootbestrijding in het achterhoofd, hierdoor zijn zij een stuk stiller dan andere schepen (ook voor de mensen aan boord). Dankzij de dieselelektrische aandrijving kunnen de schepen lang zelfstandig opereren en hoeven zij minder vaak voorzien te worden van nieuwe brandstof.
Opvallend is dat er op de Amerikaanse schepen minder personeel nodig zal zijn dan op de Italiaanse.
Bouw en oplevering
Na contractondertekening is direct begonnen met het detailed design. Op 31 augustus werd begonnen met de bouw van USS Constellation. De bouw van de eerste tien schepen zal door Fincantieri Marine Marinette in Wisconsin gebeuren. Het is niet zeker of zij ook de andere tien schepen zullen bouwen.
Het eerste schip, de Constellation, moest in 2026 opgeleverd worden en in 2030 operationeel zijn. In 2035 moesten alle schepen opgeleverd zijn.
In april 2024 bleek dat de ontwikkeling van de schepen vertraagd waren. De vertraging was opgelopen tot drie jaar.
Wapensystemen
De Constellation beschikt over de Mk 41 verticale lanceerinrichting (32 cellen) bedoeld voor ESSM Block 2 en/ of SM-2 Block IIIC raketten tegen luchtdoelen (en torpedo's, zie hieronder). In één cel kunnen 4 ESSM raketten dus de schepen kunnen over een behoorlijk aantal wapens beschikken. De kleinste raketten zijn die van de RAM op het helidek die als laatste redmiddel geldt.
Om andere schepen aan te pakken worden in de midscheeps lanceerinrichtingen geïnstalleerd voor de Naval Strike Missile (NSM) van Kongsberg (maar in de VS geleverd door Raytheon). In tegenstelling tot wat gebruikelijk is bij veel Westerse marines staan er geen acht missiles, maar zestien.
De verdubbeling geldt niet voor de kanons. Dat is een behoorlijke afslanking geworden vergeleken met de Italiaanse schepen. Net als de LCS'en zijn de Constellations voorzien van een 57mm kanon op de bak. Een dergelijk licht kanon is vooral geschikt voor kleine scheepjes en luchtdoelen.
Tegen onderzeeboten kan de Constellation torpedo's inzetten. Dat kunnen torpedo's zijn die vanaf het schip in het water worden geschoten, of (in de toekomst) de VLA, verticaal gelanceerde raketten die torpedo's een eind verderop in het water lanceren.
Sensoren
De belangrijkste radar is de AN/SPY-6(V)3. Deze SPY-6 is een AESA-radar die bestaat uit drie platen (dit is een verkleinde uitvoeringen van de die voor de laatste Arleigh Burkeklasse destroyers). Dit systeem is voorzien van S en X-band radars. Deze radar is voor de Amerikaanse marine een enorme stap voorwaarts, vergeleken met de ouderwetse SPY-1.
De AN/SPS-73(V)18 is eveneens een nieuwe radar en zal voor het zeebeeld gaan zorgen. Dit is een meer klassieke ronddraaiende X-band radar.
De Amerikaanse fregatten zullen geen boegsonar (een sonar die vast aan het schip zit) krijgen. Wel worden ze voorzien van gesleepte sonars: de nieuwe AN/SQR-20 (ook wel TB-37U) Multifunctional Towed Array (MFTA) en de AN/SQS-62 Variable Depth Sonar (VDS).
Om zich te kunnen verdedigen tegen inkomende torpedo's kan de AN/SLQ-61 worden gebruikt die achter het schip gesleept kan worden en torpedo's moet misleiden. In de lucht heeft de Mk 53 MOD 9 DLS Nulka die functie, dit zijn kleine raketten die inkomende raketten moeten mis- of verleiden.
Voor elektronische oorlogvoering krijgen de schepen ook een relatief nieuw systeem: AN-SLQ-32(V)6 CM (SEWIP) Block II. Dit systeem van Raytheon is een lid van een familie van SLQ-32 systemen, die stammen uit de jaren '80. Deze systemen zijn bedoeld om passief elektronische uitzendingen op te vangen en analyseren en actief om te storen. De AN-SLQ-32(V)6 werd in 2018 voor het eerst gespot op een Amerikaans marineschip.
Dit systeem kan uiteraard worden gebruikt om radars van bijvoorbeeld inkomende raketten te detecteren, maar ook om elektronische inlichtingen te verzamelen (ELINT).
AEGIS Baseline 10
Aanvankelijk werd gedacht dat de Constellationklasse geen AEGIS zou krijgen, dit totaalpakket van systemen dat op kruisers en destroyers van de Amerikaanse marine al decennia centraal staat, wordt wel gemoderniseerd. Het combat management system (CMS, de software in de commandocentrale) is COMBATSS-21. Dit CMS is een afgeleide van AEGIS Baseline 9 en is sinds 2008 in gebruik aan boord van de Freedomklasse LCS'en. Aan boord van de Constellationklasse komt AEGIS Baseline 10.
Onbemande systemen
Wat tegenvalt is de ruimte voor onbemande systemen (maar dat risico loop je als je een ouder ontwerp als basis neemt). De Constellationklasse zal eigenlijk alleen een MQ-8C Firescout krijgen, naast natuurlijk de bemande MH-60R Seahawk helikopter. De MQ-8C Firescout is een relatief nieuwe onbemande helikopter uit 2013 en is eigenlijk een Bell 407 waar de ramen en deuren van zijn afgeplakt. Dit toestel is de opvolger van de (ook onbemande) Firescout uit 2000, die gebaseerd was op de Schweizer 333. Het toestel heeft een bereik van 200 km, dat is veel minder dan de 830 km van de Seahawk. Maar de MQ-8C kan veel hoger vliegen, beide toestellen zijn even snel.
De MQ-8C is bedoeld om doelen aan te wijzen, voor verkenning en andere taken waarbij het de AESA-radar en/ of camera's kan gebruiken.
Er is ruimte voor twee 7-meter RHIB's die net voor de hangar in een overdekte ruimte staan. Normaliter zijn dit bemande RHIB's voor bijvoorbeeld boottransfers. Er is in de filosofie geen ruimte voor onbemande vaartuigen (USV's) die bijvoorbeeld op onderzeboten kunnen jagen. Daar is een 7-meter lang vaartuig eigenlijk te klein voor.
