Defensie heeft tijdens een Technische Briefing die vorige week woensdag werd gegeven in de Tweede Kamer, meer laten zien en verteld over de plannen rond nieuwe schepen voor de marine. De vervangers van de Luchtverdedigings- en Commandofregatten, kwamen uitgebreid aan bod en de eerste illustratie van een van de ontwerpen werd getoond.
In de briefing werden ook de plannen rond de Amfibische Transportschepen beschreven.
Een mogelijk ontwerp van het LC-fregat. De marine wil vier van deze schepen. (Beeld: Defensie)
De onlangs verschenen A-brief beschreef al de nodige details van de nieuwe fregatten. Zo krijgen de schepen de APAR Block 2-radar, het 127mm kanon dat voor de huidige LCF'en is aangekocht, Tomahawk kruisvluchtwapens en de onlangs bestelde Naval Strike Missile tegen andere schepen.
Meer sensoren, meer wapens
In de Technische Briefing, die volgde op het verschijnen van de A-brief, werd echter voor het eerst ook een schets getoond van het fregat dat over tien jaar in dienst moet komen. Het beeld wijkt minder af van de schepen die ze gaan vervangen, dan bij de Amfibische Transportschepen het geval is. Toch valt het nodige op.
Afgaande op het beeld, is te zien dat de nieuwe fregatten meer sensoren krijgen en zwaarder bewapend zullen zijn. In de eerste plaats staat op de hangar een radar die qua uiterlijk lijkt op de nieuwe SMART-L MM/N langeafstandswaarschuwingsradar en mogelijk een doorontwikkelde versie is. Dan is er natuurlijk de APAR Block 2 die nu ontwikkeld wordt en straks op de huidige schepen zal worden geplaatst. Maar er komt ook een radar voor luchtwaarschuwing en vuurleiding voor de korte afstand. Met deze radars kunnen ook de lage, varende drones zoals deze in de Zwarte Zee worden gebruikt, gedetecteerd worden.
Daarnaast lijkt het er op, zie de grijze vlakken onder de zwarte SMART-L-radar, dat ook in de achterste opbouw radarplaten zijn ingebouwd.
Behalve een 127mm kanon, is er ook een 76mm kanon te zien dat samen met RAM (achter de SMART-L) de Goalkeeper heeft vervangen. Verder zijn er, zo bleek uit de presentatie, ook 40mm kanons met DART-munitie tegen onder andere varende drones. Daarnaast is er een aantal op afstandbestuurbare machinegeweren en uiteraard de Naval Strike Missile. Ook zijn er, werd mondeling toegelicht, elektronische stoorzenders en zijn een lanceerinrichtingen voor decoys die inkomende raketten moeten misleiden. Ter bescherming tegen torpedo's wordt, met Duitsland, gewerkt aan de anti-torpedo-torpedo: een torpedo tegen torpedo's.
Een heel grote rol in dit project is weggelegd voor de raketten. Het aantal verticale lanceerinstallaties lijkt te zijn uitgebreid. Behalve achter de twee voorste kanons, lijkt namelijk ook in de midscheeps, tussen de schoorstenen een verticale lanceerinrichting te zijn geplaatst.
De slide waarop het fregat werd getoond, via de live-stream van de Tweede Kamer. (Beeld: Tweede Kamer/ Defensie)
(Beeld: Tweede Kamer/ Defensie)
Seconden waarschuwingstijd
De schepen hebben luchtverdediging als primaire taak en dus moeten zij zichzelf en andere schepen kunnen beschermen tegen een reeks aan doelen, zo beschreef hoofd afdeling Maritiem Optreden van de Directie Plannen, kapitein ter zee George Pastoor. De dreiging bestaat uit: "onbemande vliegtuigen, groot en klein, en soms in grote groepen. We hebben [te maken met] vliegtuigen met bommen, vliegtuigen met raketten die ons aan zouden kunnen vallen. We hebben supersone maar ook hypersone anti-scheepsraketten. En er zijn missiles die buiten de atmosfeer gaan en daarna onder een hoge hoek richting het schip komen. Die dreiging evolueert verder en is een dreiging die best zorgelijk is."
"Die hypersone en ballistische raketten, die gaan zo snel. Waar we voorheen misschien een minuut aan waarschuwingstijd hadden, is dat teruggebracht naar seconden", zei Pastoor.
Het concept van de nieuwe fregatten is dus gebaseerd op de genoemde dreigingen.
Raketten: het liefst een familie
Central in de luchtverdediging staan raketten. En Defensie is op zoek naar nieuwe raketten, zoals Marineschepen.nl in 2021 al schreef.
Weliswaar is Nederland onderdeel van het ESSM-consortium en staan die raketten gepland voor de ASW-fregatten die binnenkort gebouwd gaan worden, Defensie is niet (meer) op zoek naar alleen een vervanger van de huidige SM-2 Block IIIA.
"Bij deze missiles streven we naar familievorming", zei Pastoor. "En daar bedoel ik mee dat we de missiles zoveel mogelijk willen onttrekken van één leverancier. Dat biedt namelijk veel voordelen: dan zijn die die missiles op elkaar afgestemd, de fabrikant heeft de optimale mix bedacht, ze gebruiken dezelfde lanceerinrichting, het is makkelijker integreren. Verder zijn er voordelen voor onderhoud en voordelen voor opleiding. En tot slot, je hoeft maar één leverancier te benaderen en dat maakt de verwerving minder complex."
Deze voordelen wegen op, zo antwoordde Pastoor na vragen uit de Kamer, tegen de nadelen van het hebben van één leverancier en de bijbehorende afhankelijkheid. "Maar", zo verzekerde Pastoor, "we gaan niet over één nacht ijs. Alle ingrediënten nemen we mee en zullen er studies naar doen."
(Beeld: Tweede Kamer/ Defensie)
Belangrijke keuze
Welke raketten Defensie zal kiezen, zal bepalend zijn voor de nieuwe fregatten. Dat heeft onder andere te maken met de verticale lanceerinrichting waar deze effectoren in passen, maar ook met de integratie in de software en met de radars van Thales.
Naar welke missiles Defensie kijkt, heeft Pastoor niet gezegd. Wel beschreef hij de behoefte aan de hand van de bereiken: "Omdat we dus meerdere verdedigingslagen hebben, hebben we ook verschillende type missiles nodig. Voor de korte afstand, medium en lange-afstand. Denk aan bereiken van ongeveer 30, 70 en 150 kilometer." In de slide was bovendien de behoefte aan een missile tegen ballistische en hypersone raketten zichtbaar, en is ter illustratie de SM-6 afgebeeld. Zoals eerder beschreven wordt de SM-3 niet meer actief overwogen.
De mogelijkheden zijn behalve de rechtstreekse opvolgers van de huidige set aan missiles uit de Amerikaanse Standard Missile-familie, de familie van MBDA bestaande uit Sea Ceptor en de Aster-misiles. Een optie die in ieder geval enkele jaren terug nog werd overwogen was de familie van Barak-raketten van het Israelische IAI. De drie Barak-raketten dekken, net als de familie MBDA-effectoren de bereiken af tot en met 150 km en hebben capaciteiten tegen ballistische raketten.
Planning
Omdat de keuze voor de raketten zo bepalend is voor de fregatten, zal in 2025 de B-brief 'Bewapening maritieme lucht- en raketverdediging' naar de Kamer worden gestuurd. Een jaar later volgt dan de B-brief voor de fregatten zelf.
In 2026 moet de D-brief worden verzonden en vervolgens zal het contract worden getekend met de leverancier van de raketten. De D-brief voor de fregatten wordt in 2028 verwacht, waarna het ontwerpen en bouwen start. In 2034 moet het eerste schip in dienst worden gesteld.
Bij veel van deze grote projecten wordt rekening gehouden met vertraging, Defensie hoopt nu juist te versnellen door nu al met de industrie samen te werken: "Voorheen ontwierpen we zelf een schip en dat ging naar bijvoorbeeld de firma Damen, dat het ontwerp met aanpassingen weer terugstuurde en zo waren er 20, misschien 25, iteratieslagen nodig. Maar als je eerder gaat samenwerken, eerder samen tot een ontwerp gaat komen, dan kun je misschien een aantal iteratieslagen verminderen."
Help je Marineschepen.nl?
Met jouw donatie kan Marineschepen.nl -onafhankelijk- nieuws- en achtergronden blijven publiceren.
Of scan deze QR-code met je telefoon.
Meer info over donaties aan Marineschepen.nl lees je op de donatiepagina.
Internationale samenwerking
Hoewel de Nederlandse industrie een centrale rol krijgt in het project, is Defensie nog steeds op zoek naar een internationale partner. Van een gezamenlijk Nederlands-Duits ontwerp is het niet gekomen, volgens de Duitsers omdat zij willen versnellen. Volgens Pastoor is het juist Nederland dat door wil pakken: "We hebben samen met Duitsland de high level Concept of Operations [hoe op hoofdlijnen wordt geopereerd] samengesteld. We hebben ook gezamenlijk een Concept of Operations gemaakt, maar we zijn langzamerhand toch op een pad gekomen waar wij, Nederland door willen. De Duitse besluitvorming wacht gewoon wat langer. Dan gaat het met name over de sensorsuite waar Nederland wat meer vaart wil maken, omdat als we dat niet doen, er een capability gap dreigt, dus we willen dat deze fregatten snel geïntroduceerd worden."
Landen waar Nederland naar kijkt zijn Denemarken en Noorwegen. Pastoor: "De Denen gaan de Iver Huitfeldtklasse vervangen, de Noren doen dat met de Fridtjof Nansen. Dat zijn vergelijkbare schepen, vergelijkbare tijdpaden dus we zijn ook met deze landen in gesprek om samenwerking te stimuleren, want dat heeft grote voordelen."
Auteur: Jaime Karremann Jaime is oprichter van Marineschepen.nl en heeft meer dan 1.500 artikelen geschreven over uiteenlopende marine-onderwerpen. In 2017 gaf hij zijn non-fictieboek In het diepste geheim uit en later onderzeebootthriller Orka. Voor Jaime fulltime met deze site aan de slag ging, werkte hij ruim 12 jaar bij de marine, waarvan het grootste deel in een burgerfunctie. Jaime studeerde Communicatie in Groningen.
