Marineschepen.nl
 
   
 

Mijnendienst

Bookmark and Share
Door: Jaime Karremann
Laatst aangepast: 12-09-2013


De hoofdtaak van de mijnendienst bestaat uit het mijnenvrij houden van de zee, de kustwateren en havenmondingen.



Het varende materieel van de mijnendienst bestaat uit zes mijnenjagers van de Alkmaarklasse en vier duikvaartuigen van de Cerberusklasse. Verder beschikt zij over duik- en demonteergroepen die onder meer door vissersschepen opgeviste explosieven onschadelijk maken. Mijnenbestrijdingsvaartuigen kunnen ook worden ingezet om bijvoorbeeld gezonken schepen of overboord geslagen lading op te sporen.


Hr.Ms. Makkum, een mijnenjager van de Alkmaarklasse, in 2007. (Foto:Marineschepen.nl)

De mijnenjagers van de Alkmaarklasse zijn samen met België en Frankrijk ontwikkeld, tijdens het zogenaamde "Tripartite project". De Franse en Belgische marne varen daarom met gelijksoortige mijnenbestrijdingsvaartuigen. Ook de modernisering van deze schepen wordt in hetzelfde samenwerkingsverband uitgevoerd.


BNS Primula (België)


FS Céphée (Frankrijk)

Internationale samenwerking
De Belgische Zeemacht en de Koninklijke Marine beschikken over een gemeenschappelijke mijnbestrijdingsschool in Oostende. Nederlandse en Belgische instructeurs geven hier les aan militairen van beide landen en aan die van overige NAVO-partners en bevriende naties. De mijnenbestrijdingsshool (Eguermine) wordt gezien als de beste mijnenbestrijdingsschool ter wereld (Warships International Fleet Review, oktober 2003).

Een ander voorbeeld van de internationale samenwerking is de inzet van mijnenbestrijdingsvaartuigen plus de duik- en demonteergroepen ten behoeve van VN-operaties. Dit gebeurde onder meer in de Perzische Golf en in Cambodja. Op permanente basis is een Nederlandse mijnjager ingedeeld in het NAVO-mijnbestrijdingsverband Standing NATO Maritime Counter Measures Group 1 (SNMCMG1). Dit NAVO verband zorgt in tijden van vrede en oorlog voor een permanente mijnenbestrijdingscpaciteit. Eerder stond dit verband bekend onder de naam Mine Countermeasures Force Northern Europe (MCMFORNORTH) en daarvoor als Standing Naval Force Channel (STANAVFORCHAN), en is opgericht in 1973.

Begin Mijnendienst
In 1875 werd de Marine-Torpedodienst opgericht. Deze dienst was de voorloper van de Mijnendienst en de Onderzeedienst. Men hield zich bij de Marine-Torpedodienst in het begin niet bezig met torpedo's, maar met mijnen. De "torpedo" was in die tijd namelijk wat we nu een mijn noemen. Het later uitgevonden wapen dat we nu torpedo noemen, hette destijds "vischtorpedo".

De beproevingen van de nieuwe mijnen vonden plaats aan boord van de stoomkanonneerboot Zr.Ms. Hadda, die op de Rijkswerf te Amsterdam (tegenwoordig het Marine Etablissement, naast het Scheepvaartmuseum, toen een magazijn) werd ingericht voor proeven met mijnen. Dit schip is de eerste Nederlandse mijnenlegger en was nadat het was omgebouwd als mijnenlegger in 1906 in dienst gesteld.


Zr.Ms. Hadda, een onhandig en vreemd schip.

Bij beproevingen worden ook buitenlandse mijnen gebruikt. De mijnen van de Franse firma Sautter Harlé et Cie te Parijs voldeden en in 1907 werd een contract gesloten. De Rijkswerkplaatsen mogen de mijnen zelf gaan maken, waarbij voor iedere mijn 500 francs aan het Franse bedrijf betaald moet worden. Deze mijn is ook bekend als de Mijn 1907. Het afvuurprincipe bestond uit een slingergewicht, dat door de schok van een aanvaring met een schip zorgde voor een elektrisch contact en de mijn deed ontploffen. Deze mijn moest overigens regelmatig opgevist worden om de mijn te controleren en eventueel te repareren. Dit was een gevaarlijk karwei en ging zo nu en dan mis (met dodelijke slachtoffers tot gevolg).


In het begin van de Mijnendienst of Torpedodienst werd zelden gedacht aan het ruimen van mijnen. Vooral de mijnenlegger spelde een grote rol, maar dan ook vooral voor de verdediging van ons land. Terwijl andere landen de mijn juist gebruikten als aanvalsmiddel, om met behulp van onderzeeboten of snelle mijnenleggers mijnen te leggen voor de vijandelijke kust.

Tot de Tweede Wereldoorlog was er maar één type mijn: de verankerde mijn die ontplofte zodra het een schip raakte. Deze verankerde mijn dreef onder het wateroppervlak en was verankerd met een stalen ketting aan de bodem. Deze mijnen konden eenvoudig geveegd worden door stalen mijnenvegers. Later werden de magnetische en akoestische mijnen ontwikkeld. Hierdoor moesten de mijnenbestrijdingsvaartuigen van hout (of later van kunststof) gemaakt worden en konden niet meer vegen.

Pas na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werd serieus nagedacht over het vegen van mijnen. Dit moment kwam toen men zich realiseerde dat de duizenden mijnen die tussen Schotland en Noorwegen waren gelegd door de geallieerden, ook nog opgeruimd moesten worden.
Nederland had in die tijd (1918) geen mijnenvegers. Daarom werden vier grote zeeslepers gekocht. Op de Rijkswerf te Willemsoord (Den Helder) werden deze schepen omgebouwd tot mijnenveger en genaamd M1, M2, M3 en M4. Jarenlang vormden deze scheepjes de enige afweer tegen mijnen. Zij waren onregelmatig in en uit dienst.



De Koninklijke Marine heeft veel mijnenbestrijdingsvaartuigen in dienst gehad. Op het hoogtepunt in 1961 waren dat er 67, sinds 2011 zijn dat er slechts zes.

Mijnenbestrijdingsvaartuigen
Het aantal mijnenbestrijdingsvaartuigen dat de Koninklijke Marine in dienst heeft gehad van 1945 t/m 2012. Onder mijnenbestrijdingsvaartuigen vallen zowel mijnenjagers als mijnenvegers.

In 2005 werden de Mijnendienst en Onderzeedienst als "zelfstandige" eenheden opgeheven in verband met de bezuinigingen op Defensie. Na verloop van tijd bleek echter het gemis van deze afgebakende diensten te groot en werd (o.a.) de Groep Mijnendienst opnieuw opgericht met daarboven een Groepsoudste. In de zomer van 2013 verdween de Groep Mijnendienst door een reorganisatie, ditmaal om op te gaan in Klein Bovenwater. Ook de Hydrografische Opnemingsvaartuigen, de FRISC's, en duikvaartuigenzijn hierin samengevoegd.

Bronnen
Jane's Navy International, Volume 108, Number 5, June 2003, pag. 14-21. Roetering, B., 90 jaar Mijnendienst; Casparie (Heerhugowaard, 1997)




Marineschepen.nl
Contact
Over deze site
Blijf op de hoogte via:

Twitter

Facebook

Instagram

Copyright

Alle rechten voorbehouden.

Sinds 13 augustus 2001



Menu
De zee en haar betekenis
Taken van de marine
Korps Mariniers
Mijnendienst
Onderzeeboten
Dienst der Hydrografie

Marine uniformen
Rangen en standen

Gerelateerde artikelen
Zeemijnen
Mijnenjagen of -vegen?
Alkmaar klasse
Aster klasse

Mijnenjagers weer op jacht